اثرات جنگ ۱۲ روزه بر صنعت فولاد ایران

فولاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع پایه‌ای کشور که پیوندی مستقیم با امنیت انرژی، سرمایه‌گذاری، زیرساخت و صادرات دارد در معرض تهدیدهای ناشی از چنین بحران‌های ژئوپلیتیکی قرار دارد.

در این گزارش ابعاد اثرگذاری این جنگ بر بازار فولاد ایران را در سطوح مختلف بررسی می‌کنیم؛ از توقف یا کاهش فعالیت واحدهای تولیدی و تغییر در ساختار معاملات گرفته تا افزایش هزینه‌های بیمه و نگرانی‌های مربوط به آینده تأمین انرژی.

اختلال در تولید و زیرساخت‌های منطقه‌ای

اگرچه جنگ اخیر در مقیاسی محدود و مدت‌زمانی کوتاه رخ داد، اما برخی واحدهای فولادی در مناطق جنوبی و غربی کشور به دلیل نزدیکی جغرافیایی به مناطق حساس یا خطوط آسیب‌پذیر تأمین انرژی، فعالیت خود را موقتاً و برای مدتی محدود متوقف کردند. حتی در مواردی که فعالیت به‌طور کامل متوقف نشد، اختلال‌هایی در حمل‌ونقل مواد اولیه، تأمین برق و گاز یا جابه‌جایی نیروی انسانی به وجود آمد.

این رویداد نشان داد که تولید فولاد در ایران هنوز در برابر بحران‌های منطقه‌ای به‌طور کامل ایمن‌سازی نشده است. وابستگی برخی کارخانه‌ها به زیرساخت‌های انرژی در نواحی آسیب‌پذیر، یکی از نقاط ضعف اساسی زنجیره تولید است که در زمان وقوع بحران شتاب تولید را کاهش می‌دهد.

افزایش ریسک صادرات و اختلال در مسیرهای بین‌المللی

یکی از اثرات جنگ کاهش امنیت در مسیرهای صادراتی کشور به‌ویژه بندرهای جنوبی بود. در روزهای جنگ، تردد کشتی‌ها کاهش یافت و بسیاری از مشتریان خارجی اجرای قراردادهای خود را با تأخیر همراه کرده یا به حالت تعلیق درآوردند. این وضعیت باعث شد فولادسازان نه‌ فقط با کاهش درآمد ارزی، بلکه با تجمع محصول در انبارها و کاهش نقدینگی مواجه شوند.

افزایش ریسک صادرات منجر به افزایش نرخ بیمه کشتی‌ها و محموله‌ها شد. برخی شرکت‌های بیمه خارجی، ایران را در زمره کشورهای دارای «ریسک جنگی» قرار دادند که این تصمیم هزینه‌های حمل‌ونقل و صادرات فولاد را افزایش داد.

عدم اطمینان ارزی و تغییر ساختار معاملات

با آغاز جنگ بازار ارز ایران دچار نوسان شد و فروشندگان عمده که پیش‌تر با شرایط اعتباری و مدت‌دار معامله می‌کردند، به فروش نقدی روی آوردند.

این تغییر ناگهانی در شیوه فروش باعث شد هزینه تمام‌شده خرید فولاد برای مصرف‌کنندگان افزایش یابد. در واقع بازار با انتقال ریسک از فروشنده به خریدار مواجه شد؛ تصمیمی که بر اساس ترس از آینده ناپایدار اقتصاد کلان و نوسانات ارزی اتخاذ شد.

تأثیرات روانی بر بازار: توقف پروژه‌ها و تردید سرمایه‌گذاران

فضای روانی ناشی از جنگ بر تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی سایه انداخت. بسیاری از پروژه‌های عمرانی، به‌ویژه آن دسته که تأمین فولاد نقش محوری در اجرای آن‌ها دارد به حالت تعلیق یا کاهش فعالیت درآمدند. دلیل اصلی این رفتار نگرانی از افزایش ناگهانی قیمت‌ها، دشواری در تأمین مصالح یا ناپایداری قراردادهای تأمین بود.

از سوی دیگر در بازار بین‌المللی، خریداران فولاد ایرانی با احتیاط بیشتری وارد معامله شدند و اطمینان آن‌ها نسبت به پایداری زنجیره تأمین ایران کاهش یافت. در نتیجه تعداد قراردادهای بلندمدت و سفارش‌های عمده در این دوره کاهش یافت که این مسئله می‌تواند بر افق صادرات فولاد ایران در ماه‌های آتی نیز سایه بیفکند.

نگاهی به آینده: آیا صنعت فولاد ایران مقاوم‌سازی شده است؟

با فروکش کردن آتش جنگ، بسیاری از بازیگران صنعت به‌دنبال تحلیل اثرات میان‌مدت و بلندمدت آن بر چشم‌انداز تولید و صادرات فولاد هستند.

بحران جنگ اگرچه مستقیماً باعث جهش شدید قیمت فولاد نشد، اما زنجیره‌ای از تغییرات رفتاری، ساختاری و روانی را در بازار پدید آورد که هنوز پایان نیافته است.

عدم آسیب‌پذیری فیزیکی صنعت فولاد در برابر بحران یک نکته مثبت است، اما وابستگی شدید به ثبات سیاسی و امنیت منطقه‌ای همچنان پاشنه ‌آشیل جدی این صنعت به شمار می‌رود.

در نهایت در صورت عدم بازنگری در نقشه تاب‌آوری صنعتی کشور، هدف‌گذاری‌هایی مانند تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال‌های آتی، صرفاً در حد شعار باقی خواهد ماند.

جمع‌بندی: فولاد، آینه‌ای از تنش و تاب‌آوری

جنگ ایران و اسرائیل به‌عنوان یک بحران ژئوپلیتیکی محدود اما پرهزینه، بار دیگر اهمیت پیوند ناگسستنی میان سیاست خارجی، امنیت زیرساخت‌ها و پایداری صنایع استراتژیک را نمایان کرد. تجربه این بحران نشان داد که صنعت فولاد ایران در برابر تکانه‌های بیرونی آسیب‌پذیر است، اما درعین‌حال با اصلاحات ساختاری و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه می‌توان بخشی از این آسیب‌پذیری را به فرصت تبدیل کرد.

در نهایت تاب‌آوری صنعت فولاد ایران نه فقط در دل کوره‌ها و کارخانه‌ها، بلکه در اتاق‌های سیاست‌گذاری و راهبردهای ملی نیز شکل می‌گیرد، جایی که باید برای هر سناریوی امنیتی، از پیش پاسخی صنعتی و اقتصادی آماده داشت.