دو تحول مهمی که صنعت فولاد مدرن را ساخت

مونا مشهدی رجبی(تحریریه کارخانه دار):

صنعت فولاد یکی از صنایع بسیار مهم و کلیدی در اقتصاد دنیا است و می توان از آن به عنوان نمادی از اقتصاد صنعتی دنیا نام برد. به همین دلیل مطالعه تاریخچه این صنعت و مهمترین تحولاتی که در این صنعت ایجاد شده است می تواند تصویری از وضعیت ان در اختیار ما قرار بدهد.

طبق بررسی های انجام شده  تاریخچه صنعت فولاد دنیا از سال ۱۸۵۰ میلادی شروع شده است  و دو تغییر بزرگ در این سالها باعث شکل گیری این صنعت شده است. این دو تحول بزرگ تکنولوژیکی و علمی باعث شد تا تولید فولاد در سطح انبوه و با قیمت ارزان امکان پذیر باشد و این ماده اولیه صنعتی در تمامی سازه های بلند  مورد استفاده قرار بگیرد.

 صنعت فولاد مدرن  از اواخر دهه ۱۸۵۰ میلادی شروع شده است و نقطه عطف این صنعت از زمانی بود که هنری بسمر، تحولی مهم در صنعت ایجاد کرد و زمینه را برای ایجاد توان تولید انبوه فولاد و تولید فولاد ارزان قیمت را فراهم کرد.

قبل از دهه  ۱۸۶۰ میلادی، تولید فولاد فرایندی بسیار پرهزینه بود و در هر فرایند فولادسازی حجم بسیار اندکی تولید می شد که این حجم اندک فولاد در تولید انواع ابزارآلات فولادی و شمشیر استفاده می شد و امکان استفاده از فولاد برای سازه های فولادی بلند وجود نداشت.

البته طی یک دهه ای که از عمر صنعت فولادسازی در دنیا می گذشت بیشتر کارهای انجام شده در این صنعت را می توان آزمون و خطاهای صنعتگران قدیمی دانست ولی همین آزمون و خطاها بود که بستر را برای شکل گیری صنعت فولاد مدرن فراهم کرد.

در آن دوران دو شهر شفیلد و میدلزبورگ که هر دو در انگلستان واقع  شده بودند ، دو قطب اصلی فولادسازی دنیا بودند و عرضه فولاد به بازارهای اروپا و امریکا را بر عهده داشتند.در واقع می توان انگلستان را قطب فولادسازی  قرن نوزدهم و بیستم دانست.

فرایند بسمر، اولین تحول صنعت فولاد مدرن

یکی از مهمترین پیشرفتهایی که در صنعت فولادسازی دنیا ایجاد شد، بعد از معرفی فرایند بسمر توسط هنری بسمر بود. اتحادیه جهانی فولاد  نوشت:«در سال ۱۸۵۶ میلادی، هنری بسمر دانشمند  شناخته شده بریتانیایی فرایندی جدید را در صنعت فولادسازی دنیا پایه گذاری کرد که تحولی بزرگ در صنعت فولادسازی بریتانیا ایجاد کرد.

فرایند بسمر، اولین فرایند صنعتی ارزان قیمت برای  تولید انبوه فولاد از آهن بود . هدف اصلی فرایند بسمرحذف آلاینده های آهن از طریق اکسیداسیون و با دمیدن اکسیژن از میان توده چدن گداخته و آهن مذاب است و در این فرایند پدیده اکسیداسیون، دمای آهن مذاب را افزایش می دهد و آن را مذاب نگه می دارد. هدف اصلی این روش تولید فولاد انبوه با هزینه کم بود و البته باعث شد تا جایگاه شهر شفیلد در صنعت فولادسازی ارتقا پیدا کند.»

 به ثمر رسیدن طرح  پیشنهادی هنری بسمر بالغ بر هشت سال طول کشید و بالاخره در سال ۱۸۶۴ میلادی بود که با استفاده از این فرایند، امکان تولید حجم انبوهی از فولاد با قیمت پایین میسر شد.در این زمان اقتدار شفیلد در صنعت فولادسازی دنیا افزایش چشمگیری پیدا کرد.

 در دهه ۱۸۷۰ میلادی استفاده از فولادهای تولید شده با فرایند بسمر برای ساخت کشتی آغاز شد و در اواخر این دهه بود که استفاده از فولاد برای ساخت ریل قطارها رواج پیدا کرد.

دلیل رواج استفاده از فولاد را می توان قدرت بالاتر فولاد در مقایسه با موادی که پیشتر برای ساخت ریل استفاده می شد، دانست. از طرف دیگر فولاد دوام بیشتری هم دارد و امکان عبور وسایل نقلیه بسیار سنگین از روی ریل های فولادی بدون تغییر شکل ریل وجود داشت.

کوره قوس الکتریکی، دومین تکنولوژی ایجاد کننده تحول در صنعت

دومین تحولی که در شکل گیری صنعت فولادسازی مدرن اهمیت داشت، استفاده از  قوس الکتریکی بود  که مواد فلزی با استفاده از یک قوس الکتریکی ذوب می شوند .

استفاده از این کوره ها از اوایل قرن بیستم  میلادی شروع شد  و در دهه ۱۹۲۰ میلادی در سراسر اروپا از این کوره ها استفاده می شد. این کوره ها جایگزین کوره های بلند روباز شده بودند که از دهه ۱۸۶۰ میلادی در سطح وسیع در کشورهای آلمان و فرانسه به کار گرفته می شدند ولی به تدریج به دلیل کارایی پایین از واحدهای فولادسازی حذف شدند.

 استفاده از کوره های قوس الکتریکی زمانی  در دنیا  رواج بیشتری پیدا کرد که هزینه  استفاده از انرژی برق در دنیا کاهش پیدا کرد و از آن در فرایند فولادسازی هم استفاده شد.

در پایان باید در نظر داشت صنعت فولادسازی مدرن مدیون این دو تحول بزرگ است و امروزه نقش بسیار بزرگی در توسعه اقتصادی دنیا دارد.