سید محسن آزمایش از کارگری تا کارآفرینی بزرگ

آزمایش چهار سال به شاگردی آهنگری پرداخت و بعد از آن چند سالی در کارگاه‌های دیگر مشغول به کار شد و سرانجام از طریق انعام و مزدی که دریافت می‌کرد توانست در سال 1318 با مبلغ 140 تومان یک مغازه در خیابان عین‌الدوله خریداری کند. وی بر اساس مهارتی که در کار آهنگری کسب کرده بود، توانست به تولید در و پنجره بپردازد و به تدریج سرمایه اندکی جمع آوری کرد.

در سال 1330 دولت ایران درصدد بود تا خیابان‌ها و خانه‌های تهران را لوله‌کشی کند و این کار را از طریق پیمان‌کاران به مناقصه می‌گذاشت. در همین زمان محسن آزمایش توانست بر اساس تجربه و مهارتی که در حوزه فنی و تولیدی کسب کرده بود در این مناقصه ها شرکت کند و به این حوزه وارد شود. وی همچین در همین دهه به تولید صندلی فلزی و مبل روی آورد و به دلیل انگیزه و مهارت بالا و همچنین کار زیاد توانست تولید و سرمایه خود را افزایش دهد.

محسن آزمایش در سال 1337 تصمیم به تاسیس کارخانه «آزمایش» گرفت. سرانجام این کارخانه در سال 1344 به بهره‌برداری رسید. سرمایه اولیه این شرکت سی میلیون ریال بود که بعد از سه سال به 200 میلیون ریال رسید. سید محسن آزمایش بعد از موفقیت اولیه شرکت آزمایش تصمیم گرفت تا زمینی به مساحت 185 هزار متر در جاده آبعلی خریداری کند و شرکت را به آنجا منتقل کند. هدف وی از این کار تولید لوازم خانگی بود.

نکته جالب توجه تعداد کم کارشناسان خارجی در شرکت آزمایش بود. این کارخانه تنها یک کارشناس خارجی داشت و همه امور شرکت به وسیله مهندسان و متخصصان و کارگران ماهر ایرانی انجام می‌شد.

در سال 1347 شرکت آزمایش شش محصول مثل یخچال، کولر، آبگرم‌کن، تخت‌خواب فلزی، بخاری، و اجاق گاز تولید می‌کرد که بخش قابل توجه‌ای از مواد اولیه این محصولات در داخل ایران تهیه و تولید می‌شد.

فعالیت‌های شرکت در دهه پنجاه به حدی گسترش یافت که محسن آزمایش مجبور شد بخشی از کارخانه را به خارج از شهر تهران منتقل کند. در همین راستا شرکت آزمایش شعبه دوم خود را در مرودشت استان فارس با مبلغ چهار میلیارد ریال تاسیس کرد. این شرکت سیصدهزار متر زمین خرید و قصد داشت تا بخش بزرگی از ماشین‌آلات کارخانه را به صورت اتوماتیک در بیاورد. علاوه بر این شرکت آزمایش به تاسیس هنرستانی دست زد که دانش‌آموزان در این هنرستان مشغول به تحصیل می‌شدند و به صورت عملی و نظری با کار شرکت، بخصوص تولید لوازم خانگی، آشنا می‎شدند و به تحصیل می‌پرداختند.

بخشی از تولیدات شرکت آزمایش به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و افغانستان صادر می‌شد و در همین راستا کروینالا، مشاور خارجی شرکت در مرودشت پیش‌بینی می‌کرد که به دلیل کیفیت بالای تولیدات کارخانه آزمایش و قیمت مناسب  بازار مناسبی در کشورهای همسایه خواهد داشت.

در سال 1358 کارخانه محسن آزمایش همانند دیگر کارخانه‌های کشور بر اساس بند «ج» قانون حفاظت از صنایع ایران قرار گرفت و از تملک این مرد توانمند و کارآفرین ملی خارج شد. وی بعد از ملی شدن کارخانه‌های صنعتی و از دست دادن کارخانه به سوئیس مهاجرت کرد. متاسفانه به دلیل مشکلات مالی و فشار و دغدغه خانواده روزهای بدی را در کشورهای خارجی سپری کرد و در سال 1366 همسرش از وی جدا شد و محسن آزمایش در فقر و نداری در سال 1371 در شهر رباط مراکش فوت کرد و در همین شهر به خاک سپرده شد.

کارخانه آزمایش بعد از انقلاب تا دهه هشتاد به کار خود ادامه داد و به تدریج به بخش خصوصی و بورس واگذار شد و دلیل بدهی، بخشی از دارایی‌های شرکت فروخته شد و اکثر نیروها و کارگران شرکت بازخرید شدند ولی متاسفانه بدهی‌های شرکت روز به روز بیشتر می‌شد و به دلیل عدم مدیریت صحیح این شرکت بعد از نیم قرن تولید و فعالیت به آستانه اضمحال رسید.

محسن آزمایش به همه ایرانیان نشان داد که با کارگری نیز می‌توان تبدیل به یک کارآفرین و فرد توانمند و ثروتمند شد. وی در این باره می‌نویسد:

«اگر در این محیط، جوانی بی‌سواد با ایمان و پشتکار خود به چنین موفقیت‌هایی دست یافته است، آیا دیگران، به خصوص تحصیل‌کرده‌های ما، نخواهند توانست از این همه موهبت برخوردار گردند و شاهد پیروزی را در آغوش گیرند؟»