سیر تحول در معادن ایران

🔹تاریخ معدنکاری در ایران به ۷ هزار سال قبل بر می گردد. با توجه به پیشرفت علم از زمان تحولات انقلاب صنعتی در اروپا، ایران از نظر علوم معدنکاری در زمره کشورهای نوپا قرار می گیرد.

🔹در دنیای امروز، معدنکاری یک صنعت پیچیده  است و همواره با چالش هایی به بزرگی و سرسختی سنگ ها دست و پنجه نرم می کند.

🔹در واقع معدنکاری یکی از نخستین گام ها در جهت زندگی بهتر انسان ها بوده است. اگر در دنیای مدرن امروز کمی به پیرامون خود بنگریم، ساختمان های بلند و زیبای شهری و مصالح به کار رفته در آن خود نشانه ای از تاثیر معادن و معدنکاری در ایران را به نمایش می گذارد.همچنین از سنگهای زینتی، جواهر و زیور آلات هم نمی توان غافل شد و این موارد تنها مختصری از نقش معادن و تاثیر آن بر زندگی امروزی است.

🔹آسایش انسان وابسته به مواد معدنی و آلی است که از دل زمین خارج می شود. همین تلفن های فانتزی ، خودروهای لوکس، گلدان ها، اجاق گاز و ظرف هایی که درون آن غذا درست می کنیم ، به تلاش های مردان و زنانی وابسته است که ساعتها در معادن به فعالیت مشغول هستند.

🔹در دوران صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر، استخراج معادن برای اتباع ایرانی آزاد شد و بهره برداری از آن تا پنج سال معاف از مالیات بود.

🔹متعاقب این دستور، اکتشاف و پی جویی معادن در ایران رشد چشمگیری یافت. علاوه بر این اقدام، وی با تاسیس دارالفنون از عده ای کارشناس و معلم معدن خارجی دعوت کرد و ۵ نفر از دانشجویان معدن پس از اتمام دوره تحصیلی، فعالانه در امر پی جویی و اکتشاف معادن مشغول به فعالیت شدند.

🔹پس از بازگشت ناصرالدین شاه از انگلستان درسال ۱۲۹۲ و با اعطای امتیاز به جولیوس رویترز انگلیسی، وضعیت معادن تغییر یافت و هر کمپانی که صاحب معدن بود، باید آن را به قیمت متداول به این کمپانی می فروخت که این موضوع با اعتراضات گسترده مردمی روبه رو و در نهایت لغو شد.

🔹در سال ۱۲۹۸ مخبرالدوله وزیر علوم وقت تعدادی مهندس معدن انتخاب و برای شناسایی معادن به سراسر ایران رهسپار کرد، این اقدام شایان توجه بود و سبب رونق گرفتن معادن و معدنکاری شد و متعاقبا از سال ۱۳۰۳ معادن غالبا به اجاره اشخاص درآمد و فعالیت مردمی بر معادن گسترش یافت.

🔹در سال ۱۳۰۷ و به درخواست بانک شاهی ایران امتیاز بهره برداری از تمام معادن به یک کمپانی انگلیسی به نام بانک امتیازات معادن ایران واگذار شد. درسال ۱۳۱۲ با توسعه زندگی شهرنشینی و با نیاز مبرم به سیمان، آهن و همچنین مصالح مورد نیاز برای احداث ریل، ایستگاه و پل های راه آهن، اولین کارخانه سیمان در جنوب شهر تهران به بهره برداری رسید.

🔹در اوایل دهه۱۳۴۰ شرکت ملی ذوب آهن ایران تاسیس شد تا کار اکتشاف معادن سنگ آهن و تجهیز آنها برای تامین نیاز فولاد کشور را سازماندهی کند. فعالیت های اکتشافی این شرکت منجر به اکتشاف معادن چغارت، چادرملو، چاه گز و سه چاهون شد.

🔹در دهه۱۳۵۰ این فعالیت ها گسترش یافت و منجر به اکتشاف معدن گل گهر شد. به موازات رشد صنعت فولاد، اکتشاف معادن زغال سنگ نیز توسعه یافت.

🔹پس از صنعت فولاد، فعالیت صنعت مس با اکتشاف معدن بزرگ مس سرچشمه در دهه ۵۰، در کشور آغاز شد و در سال ۱۳۵۵ شرکت ملی صنایع مس ایران تاسیس و کلیه فعالیت های معادن مس کشور به این شرکت اعطا شد.

🔹همچنین در سال۱۳۵۱ صنعت آلومینیوم ایران با تاسیس کارخانه ایرالکو در اراک متولد و متعاقب آن کارخانه آلومینیوم المهدی در بندر عباس احداث شد که آلومینای مورد نیاز این کارخانه ها از معدن جاجرم تامین می شود.

🔹پایه های صنعت سرب و روی در عصر جدید با صدور پروانه معدن انگوران در سال۱۳۰۱ گذاشته شده است.

🔹اتحادیه سرب و روی انگوران در سال ۱۳۳۲ موفق به کسب پروانه بهره برداری از این معدن شد و متعاقب آن در سال های بعدی شرکت های مختلفی از این معدن بهره برداری کرده اند.
 
🔹کشف معادن همواره مزایای زیادی از جمله ایجاد فرصت های شغلی پایدار و تربیت نیروی متخصص از بین روستاییان، ایجاد و تکمیل زیرساختها نظیر حمل و نقل، توسعه شبکه های انتقال انرژی و آب و همچنین اضافه شدن بخش مولد معدن در کنار بخش کشاورزی و دامداری به دنبال داشته است.

منبع: نشریه الکترونیکی روایت نامه