غلامرضا آگاه؛ کسی که پسته ایرانی را خنداند!

غلامرضا آگاه، در سال ۱۲۸۰ در مشهد متولد شد.  زمانی که هنوز مدارس عرفی در شهرستان‌های ایران تاسیس نشده بود. وی به یادگیری صرف و نحو نزد حاجی ملافرج پرداخت.

غلامرضا در ۱۵ سالگی به رفسنجان آمد و با پانصد تومان سرمایه اولیه، کسب و کاری کوچک، راه انداخت. در آن موقع، محصولات کشاورزی رفسنجان عبارت از پنبه،گندم، جو، روناس و کمی هم پسته بود. گندم و جو به یزد، روناس و پسته به بندرعباس و زاهدان و مقداری نیز به بمبئی و کراچی صادر می‌شد.

آن زمان بیشتر پسته ایران در دامغان تولید میشد و نقش رفسنجان و کرمان اندک بود. غلامرضا آگاه در نظر داشت بخشی از زمین‌های موروثی را در کرمان و رفسنجان، به کشت پسته، اختصاص دهد و به مدت ۵ سال سرمایه‌گذاری کند. از همین رو بقیه مالکان را تشویق کرد که مزارع خود را به این کار اختصاص دهند.

استحصال پسته به این گونه بود که با زدن چوب بر روی آن، پوستش را می‌کندند؛ سپس دهان پسته را با دندان، خندان می‌نمودند. هر مالک باغ، برای منزلش چندکیلو پسته با دست پوست می‌کند. آن موقع قیمت سه کیلو پسته، ۸ ریال بود.

غلامرضا در باغ‌های ملکی خود دستور داد پوست پسته را با دست جدا کنند و دهان آن را با سنگ و چکش خندان نمایند؛ تا سفیدتر و پاک‌تر باشد. قبلا پسته‌ها را در آب می‌ریختند و می‌شستند؛ اما با این شیوه، دیگر نیازی به شستن پسته‌ها نبود.

وی به مستاجران باغ‌های خود دستمزد بیشتری می‌داد تا آن‌ها نیز، مقداری پسته را با دست پوست بکنند. در بمبئی پسته‌هایی که با دست، پوست کنده شده بود، ۵۰ درصد گران‌تر از پسته‌های معمولی فروخته می‌شد.

غلامرضا در سال ۱۳۰۶، از طریق سفارت آمریکا، آدرس اتاق‌های بازرگانی آن کشور را تهیه و با آن‌ها شروع به مکاتبه کرد. در نتیجه این تلاش‌ها توانست با دو شرکت آمریکایی در نیویورک، مبادله اندکی انجام دهد. در سال ۱۳۰۷ تعدادی از مالکان کوچک قبول کردند. زمین‌های روستایی را تبدیل به باغ نمایند در آن زمان قیمت سه کیلو پسته، یک تومان شده بود.

آگاه در سال ۱۳۱۴، به نمایندگی دولت (اما به هزینه شخصی خود) برای شرکت در نمایشگاه بین‎المللی بروکسل به اروپا رفت. او ۸۳ من، پسته و نمونه‌های مختلفی از محصولات ایران را به همراه برد. در برلین، کالاها را بسته‌بندی کرد و به تبلیغ پسته در آلمان، بلژیک، انگلستان و فرانسه پرداخت.

او در حلب مشاهده کرد که شرکت آمریکایی، پسته‌های دهن بسته را با قیچی خندان می‌کند؛ از این رو، بعد از بازگشت به ایران این روش جدید را برای خندان کردن پسته‌ها به کار برد.

برگرفته ازکتاب سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران/ فریدون شیرین کام- ایمان فرجام نیا/ صفحات‌ ۸۱ تا۹۱ 

تلخیص از  فاطمه گنج کرمی – مجله کارخانه‌دار

https://www.karkhanedar.com/writers/%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%d9%87-%da%af%d9%86%d8%ac-%da%a9%d8%b1%db%8c%d9%85%db%8c/