فرصت‌های استراتژیک ایران در حوزه معادن؛ از عقب‌ماندگی‌ها تا ظرفیت‌های جهانی

میزگرد تخصصی «توسعه صنایع فلزات غیرآهنی: پتانسیل‌ها و موانع پیش رو» که در سومین رویداد جامع معدن و صنایع معدنی روز چهارشنبه ۲۹ مردادماه در مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار شد.

چشم انداز 1404 آلومینیوم محقق نشده و تولید حتی به نصف برنامه هم نرسیده است

هوشنگ گودرزی رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در این میزگرد با بیان اینکه کشور ما نخستین تولیدکننده آلومینیوم در خاورمیانه است، افزود: متاسفانه با وجود این سابقه طولانی، صنایع آلومینیوم سازی ما امروز از کشورهایی مثل کشورهای حاشیه خلیج فارس که دیرتر از ما وارد عرصه تولید آلومینیوم شدند، بسیار عقب‌تر مانده است. یکی از دلایل این عقب‌ماندگی این است که معادن بوکسیت در ایران محدود هستند.

وی ادامه داد: ظرفیت تولید آلومینیوم در ایران سالانه ۶۷۶ هزار تن است که به دلیل ناترازی‌های متعدد انرژی هیچ وقت به بیش از ۶۴۰ هزار تن نرسیده است. در نقطه مقابل کشوری مانند دبی در حاشیه خلیج فارس که به دلایل مختلف از ما ناتوان‌تر است، به دلیل نوع تعامل مناسبی که با دنیا دارد سالانه بیش از ۲۸۰۰ تن آلومینیوم تولید می‌کند. آن‌ها مواد اولیه خود را از نقاط مختلف دنیا خریداری می‌کنند و محصولات خود را نیز به کشورهای مختلفی می‌فروشند، اما ما برای تهیه این مواد مشکل داریم. به دلیل انواع محدودیت‌ها، قیمت تمام شده محصول ما نیز به شدت بالاتر می‌رود، اما در مقابل به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم این محصولات را با نرخ بین المللی بفروشیم و مجبور هستیم محصولاتی که با قیمت بالاتر تولید شده‌اند را با قیمتی حتی پایین‌تر از قیمت سایر کشورها به فروش برسانیم. این موضوع باعث می‌شود علاقه به سرمایه‌گذاری در حوزه تولید آلومینیوم در کشور ما بسیار کم باشد.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران با تاکید بر اهمیت مطالبه کردن از مدیران و تصمیم‌گیران گفت: برنامه‌ریزان و سیاست‌گذارانی که در سال‌های گذشته تصمیماتی گرفته‌اند، باید در برابر آن پاسخ‌گو باشند تا بتوانیم همین رویه را در برابر تصمیم‌گیران آینده نیز برقرار کنیم.

گودرزی در ادامه صحبت‌های خود در خصوص چشم انداز تولید آلومینیوم در ایران گفت: در چشم انداز ۱۴۰۴ باید به تولید ۱۵۰۰ هزار تن آلومینیوم در پایان امسال می‌رسیدیم، اما تا پایان امسال به نصف این میزان هم نخواهیم رسید. این عدد ۱۵۰۰ هزار تن مجدداً در برنامه هفتم توسعه مطرح شده است، اما شاهدیم که برای تحقق آن نیز هیچ تصمیمی گرفته نمی‌شود.

وی با اشاره به کاربرد دوگانه آلومینیوم در صنایع گفت: صنایع آلومینیوم از اولین صنایع ایران بود که تحریم شد زیرا کاربردهای دوگانه‌ای دارد و بسیار استراتژیک است. امروز یکی از نقاط قوت نظامی کشور ما در حوزه تولید موشک و پهپاد است که در ساخت آن‌ها از آلومینیوم استفاده می‌شود.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در پایان تاکید کرد: هر سال سمینارهای مختلفی برگزار می‌شود، اما نتیجه خاصی در پی ندارند. امروز بیش از هر زمانی نیازمند ارائه راهکارهای عملیاتی هستیم. از سوی دیگر، معمولاً در کشور ما هیچ کس برای کار مثبت تشویق نمی‌شود. این رویه باید تغییر کند و راهکارهای تشویقی برای صنایع در نظر گرفته شوند. مثلاً ما سال‌هاست که با مشکل ناترازی برق روبه‌رو هستیم و باید برای کارخانه‌هایی که نیاز برق خودشان را تامین می‌کنند، اقدامات تشویقی پیش بینی شود.

وجود 12 هزار معدن دارای پروانه در کشور/ افزایش واردات ماشین آلات معدنی به کشور

مهدی حمیدی مدیرکل دفتر بهره برداری معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این میزگرد با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۱۲ هزار معدن دارای پروانه در کشور داریم افزود: از این تعداد، ۲۰۰۴ معدن از گروه معادن فلزی هستند که اغلب معادن فلزی کشور نیز در حال حاضر فعال هستند.

وی با طرح این سوال که «چرا اکتشافاتی که در کشور ما انجام می‌شود عمیق نیستند؟» افزود: مهم‌ترین دلیل این مسئله این است که باید تضمینی برای سرمایه گذار وجود داشته باشد تا بداند برای مدت طولانی می‌تواند در یک عرصه کار کند، اما به دلیل اینکه این تضمین وجود ندارد، سرمایه گذار هم به صورت عمیق به اکتشاف نمی‌پردازد.

مدیرکل دفتر بهره برداری معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: در بخش تکنولوژی و فناوری استخراج باید پیشرفت کنیم و به این منظور باید از بخش خصوصی کمک بیشتری بگیریم. استفاده از فناوری‌های جدید باعث می‌شود هزینه استخراج و تفکیک ماده معدنی به کمترین مقدار برسد و به این ترتیب مزیت رقابت پذیری حفظ می‌شود.

حمیدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه در اکثر کشورها معادن بزرگ در اختیار دولت قرار دارند و سرمایه ملی محسوب می‌شوند و شرکت‌ها به عنوان پیمانکار در این معادن فعالیت می‌کنند افزود: معادن از نظر بهره برداری به دو نوع تقسیم می‌شوند؛ معادن بزرگ مقیاسی که دولت بهره بردار آن است که در حال حاضر هیچ معدنی در ایران این شرایط را ندارد و بهره برداری از این معادن به بخش خصوصی واگذار می‌شود. در خصوص معادن کوچک نیز باید رفتار و استراتژی ما متفاوت باشد و امور برای کار و بهره برداری از معادن کوچک باید تسهیل شوند.

وی ضمن تاکید بر اینکه وقتی معدنی در یک نقطه قرار می‌گیرد مردم منطقه هم باید منافع آن را ببینند، به موضوع انتقال آب به مناطق مرکزی ایران اشاره کرد و گفت: رساندن آب از خلیج فارس به فلات مرکزی کار بسیار مثبتی بود که به همت وزارت صمت و با همراهی شرکت‌های بزرگ انجام شد.

مدیرکل دفتر بهره برداری معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین به اهمیت استفاده از ظرفیت‌های ستاد تسهیل اشاره کرد و در ادامه گفت: خوشبختانه در همین شرایط تحریم و با وجود مشکلات متعدد، واردات ماشین آلات نو و تا ۵ سال کارکرده معدنی از گذشته بهتر شده است. البته کماکان واردات این ماشین آلات به اندازه کافی نیست، اما در مجموع و با توجه به مشکلات و موانع تحریمی اقدام خوبی بوده است.

حمیدی در انتها گفت: شورای عالی معادن به تفکرات و نظرات بخش خصوصی اهمیت زیادی می‌دهد و آن‌ها را مد نظر قرار می‌دهد.

هدف شرکت ملی صنایع مس رساندن ایران به رتبه هشتم تولید مس جهان است

غلامرضا ملاطاهری معاون طرح و برنامه ریزی شرکت ملی صنایع مس ایران در این میزگرد گفت: کشور ما از نظر فلزات غیرآهنی جایگاه خوبی در دنیا دارد. فلزات غیرآهنی جزو عناصر استراتژیک محسوب می‌شوند و در صنعت سبز کاربرد فراوانی دارند.

معاون طرح و برنامه ریزی شرکت ملی صنایع مس ایران افزود: وقتی زمینه مصرف این مواد در یک کشور فراهم شود نشانه رشد تکنولوژی در آن کشور است.

وی در خصوص جایگاه جهانی ایران در زمینه فلز مس گفت: ایران از لحاظ ذخایر مس رتبه پنجم و به لحاظ تولید مس محتوا رتبه ۱۵ را در دنیا دارد که فاصله این دو جایگاه نشان دهنده ضعف در برداشت از منابع است. شرکت ملی صنایع ملی مس ایران این فاصله را روزبه‌روز کاهش می‌دهد و امیدواریم جایگاه تولید مس محتوا را به رتبه هشتم برسانیم.

ملاطاهری افزود: ایران در حوزه آلومینیوم و مس و باقی فلزات غیرآهنی رتبه‌های خوبی در دنیا دارد و معمولا از نظر ذخایر این فلزات در جایگاه کمتر از دهم قرار دارد، اما باید برای استفاده از این منابع و ذخایر نیز تلاش کنیم.

وی با بیان اینکه اقتصاد متکی به نفت در دنیا تغییر کرده است افزود: امروز تمام کشورهای بزرگ نفتی به سمت سرمایه گذاری‌های غیرنفتی می‌روند زیرا آینده‌ای برای نفت متصور نیست، ما هم نباید فرصت سوزی بکنیم و زمان را از دست بدهیم.

معاون طرح و برنامه ریزی شرکت ملی صنایع مس ایران در پایان یکی از عواملی را که می‌تواند زمینه رشد و توسعه صنعت مس را فراهم کند، عدم قیمت گذاری دستوری عنوان کرد.

لزوم استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در اکتشافات معدنی

تورج زارع مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران نیز در این میزگرد تصریح کرد: در دوره‌ای قرار داریم که تغییرات و پیشرفت‌ها به سرعت اتفاق می‌افتند و ما در بسیاری از موارد از این تغییرات غافل می‌مانیم که در حوزه معدن هم همین اتفاق رخ داده است. در بخشی از قسمت‌ها استانداردهای ما حتی از گذشته هم کمتر شده است و باید برای این مسئله فکری بکنیم تا تغییر ایجاد شود. در جلسه امروز بحث کشورهای عربی منطقه مطرح شد، امروز شاهد آن هستیم که شرکت «المعادن» وارد رنکینگ شرکت‌های معدنی شده اما ایران به عنوان نخستین تولیدکننده آلومینیوم از کشورهای حاشیه خلیج فارس که معدن ندارند هم عقب مانده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از معادنی که پروانه بهره‌برداری داشته‌اند به بخش خصوصی واگذار شده‌اند که اتفاق خوبی بوده است. مثلاٌ مشکل معدن تیتانیوم یا معدن سرب و روی مهدی آباد با حضور بخش خصوصی حل شد. بر اساس همین روند می‌توانیم در حوزه اکتشاف نیز از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم. در حال حاضر ۲۷۰ پروانه اکتشافی در ۲۰ استان داریم که آماده اکتشاف هستند و تلاش می‌کنیم آن‌ها را به بخش خصوصی واگذار کنیم. نقش ما بیشتر باید به عنوان ناظر برای بخش خصوصی باشد.

مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در انتها گفت: معتقدیم اگر بخش خصوصی کمک کند و بتوانیم قاعده خوبی برای این همکاری مشترک بگذاریم، می‌توانیم تا پایان سال تمام پروانه‌ها را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم و انقلابی در بحث اکتشاف انجام شود.

ایران کشوری پرپتانسیل اما گرفتار سیاست‌گذاری غلط

بهرام شکوری رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی در این پنل گفت: ایران کشور پرپتانسیل و جذابی برای سرمایه‌گذاری است اما متاسفانه در سایه سیاست گذاری‌های غلط به وضعیت فعلی رسیده است.

وی افزود: کشورهای آفریقایی ثروت زیادی را در زیر خاک خود دارند اما اگر قرار بود این ثروت‌ها باعث توسعه شوند الان کشورهای آفریقایی توسعه یافته‌ترین کشورهای جهان بودند. تغییر در اندیشه باعث توسعه می‌شود که برای این موضوع باید فکری اساسی کرد تا از این همه پتانسیل کشور استفاده کنیم و اتفاق‌های خوبی را رقم بزنیم.

ذخایر سرب و روی ایران در جایگاه جهانی

ایرج تاج الدین مدیر راهبرد استراتژیک هلدینگ صنعتی و معدنی زرین نیز با بیان اینکه وضعیت ایران در حوزه سرب و روی خوب است افزود: تا امروز بر اساس اکتشاف‌های انجام شده تقریباً ۲ میلیون تن ذخیره سرب قطعی در کشور شناخته شده است که با این مقدار جایگاه ۱۰ تا ۱۲ جهان را با ۵ درصد از ذخایر جهان در اختیار داریم.

وی ادامه داد: در زمینه روی نیز ما معادن بهتری مثل انگوران و مهدی‌آباد داریم که جزو معادن بزرگ در مقیاس جهانی هستند. بیش از ۱۵ میلیون تن ذخیره روی در ایران شناسایی شده که در مورد این فلز نیز جایگاه پنجم جهان را در اختیار داریم.

مدیر راهبرد استراتژیک هلدینگ صنعتی و معدنی زرین تاکید کرد: در حوزه اکتشاف و شناسایی ذخایر و پتانسیل‌یابی برای فلزات رنگی تاکنون کار ویژه‌ای به جز برای فلز مس انجام نشده است. امروز که معدن انگوران به مشکل برخورده است تمرکز روی زون‌های دیگری مثل مهدی آباد رفته است، اما عیار مهدی‌آباد به کیفیت انگوران نیست.

ایران می‌تواند به تولید سالانه 100 تن طلا برسد

محمد نبی نوری مدیرعامل شرکت توسعه معادن پارس تامین با بیان اینکه تولید و مصرف انرژی‌های پاک تا سال ۲۰۴۰ حدود دو برابر رشد می‌کند گفت: بر همین اساس می‌توان گفت مصرف فلزات غیرآهنی نیز قطعاً رشد می‌کند و کشورهایی که دارای پتانسیل‌های معدنی به ویژه در خصوص این فلزات هستند در سال‌های آینده شرایط مناسبی پیدا می‌کنند.

وی ادامه داد: در مدت اخیر شاهد رشد شدید قیمت طلا بوده‌ایم، اما باز هم در آینده رشد خواهیم داشت. تمام ذخایر کشف شده طلای ما از پتانسیل‌های قدیمی بوده و از ۲۰۱۲ به بعد هم اکتشافات پایین آمده، هزینه‌ها بالا رفته و سرمایه‌گذاری کم شده است.

نبی نوری تاکید کرد: ما کشور جدیدی در صنعت طلا هستیم و ظرفیت متخصصان و نیروی انسانی ما در حال حاضر کم است. امروز که اکتشافات جدیدی در زمینه طلا در دنیا نداریم، ایران می‌تواند از فرصت استفاده کند و روند افزایشی داشته باشد. کیفیت اکتشافات در دنیا کاهش پیدا کرده است که نشان‌دهنده کاهش ذخایر طلای دنیاست. در ایران ۴۰۰ تن ذخیره طلا داریم که سالانه تقریباً ۱۱ تن طلا از آن‌ها برداشت می‌کنیم و این عدد می‌تواند تا ۴۰ تن در سال نیز برسد. البته چشم‌انداز ما اکتشاف ۴ هزار تن است تا بتوانیم سالانه ۱۰۰ تن طلا برداشت کنیم و این هدف خیلی بلندپروازانه نیست.