چگونه کره جنوبی در طول 20 سال، صنعت فولادش را متحول کرد؟

مجتبی فردیار :

سال 1966 تولید فولاد کره جنوبی ر حدود 185000 تن بود که در کوره های قدیمی و کوچک تولید می شد. سال 1989 این کشور با تولید سالانه 9/21 میلیون تن به صورت هشتمین تولید کننده بزرگ جهان در آمد. تولید کره جنوبی در آن سال، کشورهای صنعتی همچون فرانسه، انگلستان، کانادا، اسپانیا، استرالیا، و آفریقای جنوبی را پشت سر گذاشت و محصولات آن از دو مجتمع و تعدادی کارخانه مستقل به کوره های الکتریکی روانه بازار شد.

سال 1989 شرکت آهن و فولاد پوهنگ  Pohang (posco) مالک دو مجتمع فولاد سازی، 9/21 میلیون تن فولاد خام تهیه و مقام سوم جهان را بین شرکتهای تولید کننده فولاد احراز کرد.

شرکت آهن و فولاد پوهنگ

شرکت آهن و فولاد پوهنگ پس از بحث وجدلهای فراوان در 1968 تاسیس شد. فکر تاسیس این شرکت در 1966 هنگامی که نخست وزیر، کی یونگ چانگ Key Yokg Chang از فرد سی فوی Fered C FOY رئیس شرکت کوپرز تقاضای تشکیل کنسرسیومی جهت مطالعه، طراحی، مهندسی، تجهیز و ساخت یک مجتمع مجهر آهن و فولاد سازی را برای کره جنوبی کرد، مطرح شد. کنسرسیوم در مارس 1969 پیمانی را امضاء کرد که به نام : اتحادیه بین المللی فولاد کره (KISA) Korean International Steel Associates  شناخته شد و مرکب از هفت شرکت در چهار کشور بود.این شرکتها شامل کوپرز Koppers پیتسبورگ، دماگ اکسین گزل شافت، Demag Aktiengesellschaft  دویسبورگ،

Duisburg آلمان غربی، شرکت مهندسی ولمن،  WellmanوتوWellman Engineeing لندن، سوسیتا ایتالیانا ایمپیانتی،

Societa Italian Impianti ژنوا، بلاونوکس، Blaw Knox پیتسبورگ، وستینگهاوس الکتریک اینترنشنال؛

Westinghouse Electric International نیویورک، و زیمنس اکسین گزل شافت، مونیخ، آلمان غربی بود.

در نظر بود کارخانه اصلی در دو فاز ساخته شود، اولی با ظرفیت 500000 تن فولاد خام در سال و دومی افزایش ظرفیت تا یک میلیون تن طبق برنامه پیش بینی شده راه اندازی فاز اول در سال 1971 و فاز دوم در سال 1976 بود.

پیشنهاد احداث کارخانه برای حمایت مالی به هر دو بانک صادرات و واردات ایالات متحد و بانک جهانی تسلیم شد. نتیجه گیری شد که کره جنوبی برای داشتن کارخانه فولاد سازی آمادگی ندارد و بهتر است نخست به توسعه صنعت ماشین سازی که از لحاظ آزمایشگاه و تکنولوژی زمینه گسترده ای دارد توجه کند. اما دولت کره با تمام امکانات تصمیم به اجرای پروژه گرفت.

در سپتامبر 1967 رئیس جمهور کره جنوبی ، تاجون پارک Tae Joon Park  رئیس شرکت تنگستن ماینینگ را که بزرگترین در آمد ارزی کشور راتامین می کرد به ریاست کمیته احداث مجتمع فولاد سازی منصوب کرد. پارک وظیفه مالی کارخانه را به عهده گرفت.

در 1969 آشکار شد که نمی توان به بانک جهانی یا بانک صادرات و واردات ایالات متحده از لحاظ مالی امیدوار بود. بنابر این اگر قرار بود این پروژه تخقق یابد لازمه آن وجود طرحهای جانشین بود. یکی از تغییرات اساسی در توصیه های اولیه افزایش ظرفیت 500000 تن به یک میلیون تن بود زیرا کارخانه 500000 تنی از لحاظ بعد اقتصادی چنگی به دل نمیزند. پس از امتناع ایالات متحده از تامین مالی پروژه پارک  برای دیدار با مدیران شرکتهای فولادNKK  ، یاواتا،

Yawata ، و فوجی Fuji رهسپار ژاپن شد. او حقیقتی را خاطر نشان کرد که  اگر کره بخواهد از لحاظ اقتصادی نیرومند شود، باید کارخانه ذوب آهن را به عنوان پایه تاسیس کند، زیرا با فولاد وارداتی اقتصاد را تا میزان محدودی می توان توسعه داد. سه مدیر ژاپنی با دادن کمک موافقت کرده قول کمک فنی، مالی، و نیز پرداخت غرامت جنگ ژاپن را دادند.

فاز اول : تولید آهن و فولاد در کارخانه پوهانگ

محل کارخانه در پوهنگ از میان سه مکان انتخاب و ساخت کارخانه در 1970 آغاز شد. پروژه به سرعت پیشرفت کرد و فاز اول به ظرفیت یک میلیون تن در سال 1973 به اتمام رسید. ظرفیت واقعی 03/1 میلیون تن بود. این کارخانه شامل کوره بلند، یک کارگاه فولاد سازی دمش اکسیژن (کنورتور)، یک باطری کک سازی، کارگاه کلوخه سازی، نورد تختال، نورد شمشال، و کارگاه نورد گرم تسمه بود و هزینه سرمایه گذاری آن به حدود 296 میلیون دلار می رسید، هزینه واحد 287 دلار در هر تن ظرفیت بود.

فاز دوم : تولید آهن و فولاد در کارخانه پوهانگ

بلا فاصله پس از تخصیص بودجه، فاز دوم ساختمان شروع و در 1976 کامل شد و ظرفیت کارخانه به 6/2 میلیون تن رسید. در واقع تجهیزات فاز اول دو برابر و ریخته گری پیوسته به آنها اضافه شد. هزینه سرمایه ای 553 میلیون دلار یا حدود 352 دلار بر هر تن بالغ بود.

فاز سوم : تولید آهن و فولاد در کارخانه پوهانگ

فاز سوم ساخت کارخانه، از 28 ماه اوت 1976 تا دسامبر 1978 طول کشید و 9/2 میلیون تن به ظرفیت اضافه شد. هنگامی که ظرفیت کارخانه به 5/5 میلیون تن رسید، سرمایه گذاری برای هرتن به 469 دلار بالغ شد. مرحله چهارم و فاز نهائی در 1981 با ظرفیت 5/8 میلیون تن به اتمام رسید، سپس ظرفیت با هزینه 5/3 میلیارد دلار یا بیشتر از 400 دلار در هر تن به 1/9 میلیون تن بالغ شد.

در اوائل دهه 1980 بحثهای همه جانبه ای در مورد احداث دومین مجتمع فولاد سازی که ظرفیت را به بیش از دو برابر ظرفیت پوهنگ می رساند در گرفت. طرح از جهت تامین فولاد برای اقتصاد سریعا رو به رشد کره، که قبلا در گیر تولید اتومبیل و ساخت کشتی شده بود، مطلوب بود.

فاز اول : محل کارخانه در کوانگ یانگ

اواخر 1981، تصمیم به ساخت دومین کارخانه گرفته شد، و محل کارخانه در کوانگ یانگ  Kwangyang  در بخش جنوبی شبه جزیره کره تعیین شد. در حقیقت ساخت در اوائل 1985 شروع شد و سریعا ادامه پیدا کرد و در مه 1987 نخستین فاز به ظرفیت 7/2 میلیون تن راه اندازی شد. سرمایه گذاری حدود 2 میلیارد دلار با 725 دلار در هر تن بود. این فاز شامل کارخانه کلوخه سازی، کوره کک سازی، کوره بلند، کارخانه اکسیژن، ریخته گری پیوسته و کارخانه نورد گرم و سرد تسمه بود.

فاز دوم:  محل کارخانه در کوانگ یانگ

فاز دوم که 7/2 میلیون تن دیگر ظرفیت را افزایش داد و در مه 1988 تکمیل شد.

فاز سوم : محل کارخانه کوانگ یانگ

فاز سوم با ظرفیت 7/2 تا 3 میلیون تن در دسامبر 1990 به اتمام رسید و راه اندازی شد، جمع کل سرمایه گذاری هر سه فاز به حدود 5/6 میلیارد دلار بالغ شد.

فاز چهارم : محل کارخانه کوانگ یانگ

با اتمام ساخت فاز چهارم کارخانه در محل کواگ یانگ ظرفیت کارخانه به 4/11 میلیون تن رسید که این کارخانه به یکی از بزرگترین کارخانه های جهان تبدیل شد.

این مجتمع پس از پایان ساخت از چهار کارخانه کلوخه سازی، چهار کوره کک سازی، چهار کوره بلند هر یک با ظرفیت روزانه 8500 تن چدن، دو کارگاه  فولاد سازی  دمش اکسیژنی، در مجموع با 6 کنورتور، هفت واحد ریخته گری پیوسته، سه واحد نورد گرم تسمه، سه واحد نورد سرد، دو خط رویینه کاری گرم، و یک خط رویینه کاری الکترولیتی تشکیل می شود. کارخانه های نورد سرد دارای قفسه های h – 6 اند که از مدرنترین واحد های موجود بود.

کارخانه کوانگ یانگ در سال ساخت از بزرگترین و جدید ترین مجتمع فولاد سازی زمان خود در جهان بود. زیرا همه تجهیزات آن از جدید ترین تکنولوژی برخوردار بودند. ظرفیت کلی تولید شرکت از هر دو کارخانه که از سال 1968 تا سال 1989 به مدت 21 سال ساخته شد میزان 21 تا 9/21 میلیون تن فولاد خام بوده. کشور کره جنوبی در هرسال بیش از یک میلیون تن به تولید فولاد خام خود افزون کرده است.

تولید و حمل فولاد از هنگام شروع به کار کارخانه شماره 2 در 1987 به نحو محسوسی افزایش پیدا کرد.

فرآورده اصلی از نوع صفحه و ورق کلاف پیچ شده گرم و نورد سرد و گرم  است که از دو کارخانه حمل می شود.

مالکیت

در 1974 بعد از اتمام نخستین فاز ساخت کارخانه پوهنگ 90 درصد سهام پوسکو به دولت تعلق داشت، در حقیقت دولت 7/59 درصد و بانک دولتی توسعه کره 4/30 درصد سهام را که جمعا 1/90 درصد سهام را تشکیل می داد در اختیار داشتند. باگذشت زمان تغییرات قابل توجهی روی داد که در جدول زیر نشان داده شده است و نشان دهنده درصد مالکیت پوسکوقبل و بعد از خصوصی سازی در آوریل 1988 است.

پوسکو در حوزه عملیاتی خود تحت تاثیر دولت نبوده است.دولت بصورت یک سهامدار، اما نه سهامدار اصلی در عملیات شرکت حضور داشته و دارد.

    جدول درصد مالکیت       قبل از خصوصی سازی         بعد از خصوصی سازی

               دولت                                          3/33                                   20

               بانک توسعه کره                             8/36                                    15

               جمع فرعی                                   1/69                                    35

                بانک ها                                     3/25                                  3/25

                صنایع سنگین فلزی کره                   4/2                                    4/2

                جمع فرعی                                  7/27                                  7/27

                کارکنان                                      2/3                                      10

                سهام عام                                      0                                     3/27

وضعیت مالی

پوسکو از ابتدای تاسیس خود سود آور بوده است. در آمد خالص این شرکت از سالهای 1975 تا 1989 در جدول زیر نشان داده شده است.

سال     در آمد میلیون تنی    سال     در آمد میلیون تنی    سال      درآمد میلیون تنی      سال    در آمد میلیون تنی

1975        9/18           1976          6/31        1977           4/28            1978          2/45

1979       2/54           1980           8/17        1981             65            1982           9/20

1983      2/67            1984         70/74        1985             71            1986           4/70   

1987      9/85            1988        2/184        1989           4/215

تعداد معدودی از شرکتهای فولاد سازی در جهان توانسته اند طی 15 سال متوالی، به ویژه در اواخر دهه 1970 و اوائل دهه 1980 که بازار جهانی فولاد در رکورد به سر می برد سود آور باشند، لذا سابقه این شرکت از این لحاظ غبطه آور است.

جدا از چهارمین فاز پروژه کوانگ یانگ ، سرمایه گذاری در دو کارخانه حدود 10 میلیارد دلار است که 5/17 میلیون تن ظرفیت دارند، در واقع سرمایه گذاری نسبی در حدود 570 دلار بر هر تن است که رقمی نسبتا کم در مقایسه با هزینه سرمایه گذاری در دیگر کارخانه های فولادسازی جهان است.

فازهای سوم وچهارم پوهنگ، همچنین فازهای اول و دوم کوانگ یانگ زمانی ساخته شد که فولاد سازی های جدید بسیار معدودی در جهان ساخته می شد. این موضوع به خصوص در باره نخستین فازکوانگ یانگ صادق است. یعنی زمانی که کارخانه های فولاد سازی با توجه به رکورد جهانی فولاد به دنبال مشتری بودند، این کارخانه ساخته شد. در نتیجه وقتی کارخانه کوانگ یانگ اعلام شد، از سرتا سر دنیا برای شرکت در مناقصه کارخانه به کره جنوبی هجوم آوردند. برخلاف کارخانه یوانگ که بخش عمده اش را ژاپنی ها ساختند کارخانه کوانگ یانگ توسط تعدادی از سازندگان کارخانه فولاد سازی اروپا انجام شد، فقط کارخانه نورد تسمه گرم را ژاپنی ها ساختند.

در مورد کارخانه کوانگ یانگ، واحدهای کلوخه سازی و کنورتور های دمش اکسیژنی توسط فوست Voest اتریش،

کوره های کک سلزی توسط شرکت اوتو Otto آلمان غربی، کوره های بلند توسط دیوی Davy  انگلستان، ریخته گری

پیوسته به وسیله مانسمان Mannesmann آلمان غربی، و کارخانه نورد گرم به وسیله میتسوبیشی Mitsubishi ساخته

شد. قیمتها و نرخ بهره که 6 تا 95/6 درصد بود، بسیار مناسب شمرده می شد. علت را باید در آن دانست که کره جنوبی،

کشوری در حال توسعه است، که می تواند کمکهای مالی را با شرائط مناسبی از کارگزاران دولتی جهان دریافت کند.

کمکهای مالی سازندگان کارخانه معمولا از طریق دولتهای آنها با نرخ بهره پائین فراهم می شود. فازدوم کرانگ یانگ

که به استثنای کارخانه نورد گرم مشابه فاز اول است، و فاز سوم توسط همان سازندگان فاز اول ساخته شد. با توجه به این موضوع که سازندگان وسائل با نحوه عملیات آشنا بوده و با حداقل صرف وقت و هزینه کار میکردند، مدیریت پوسکو چنین تصمیمی گرفت.

همان طور که قبلا متذکر شدیم منابع مالی، نخستین فاز کارخانه پوهنگ با دشواریهای قابل توجهی تامین شد. این فاز به پایان رسید و زودتر از برنامه زمانی راه اندازی شد، وسودآوری شرکت فراهم آمدن تسهیلات مالی بعدی را میسر کرد.

درواقع ، برای تامین بودجه هائی که سبب رشد پوسکو می شد، رقابت قابل توجهی بین بانک ها و دیگر موسسه های وام دهنده در گرفت.

مشارکت ها

پوسکو موقعیت خود را به عنوان تولید کننده جهانی فولاد به صورتهای مختلف تثبیت کرده است. در1984 با شعبه یونایتد استینلس استیل United Stainless Steel برای یک مشارکت بزرگ بمنظور ساخت یک کارخانه مدرن نورد سرد فولاد در ایالات متحده متحده پیتسبورک،  کالیفرنیا United Stainles Steel وارد مذاکره شد. یوناتید استینلس استیل در کالیفرنیا یک کارخانه نورد نهائی داشت، که ورق های سرد نوردیده و قلع اندود تولید می کرد. این کارخانه دیگر به کار تولید فرآورده های مرغوب نمی آمد و از رده خارج شده بود. به علاوه، این کارخانه توسط کارخانه ای که در ژنوا، یوتا، در زمان جنگ دوم جهانی برای تولید ورق با کیفیت مناسب ساخته شده و در حال حاضر از رده خارج به شمار می رفت تغذیه می شد. برای یونایتد استینلس استیل نوسازی کارخانه نورد نهائی، مجهز کردن آن برای تولید کلاف ورق گرم نوردیده با کیفیت مناسب مستلزم سرمایه گذاری گزافی بود کارخانه ژنوا از هر لحاظ نیاز به بازسازی داشت. این کارخانه با یک کوره کار می کرد. ماشین ریخته کری پیوسته نداشت و واحد نورد وتسمه آماده شده بود. هزینه باز سازی در حدود 800 تا یک میلیارد تخمین زده می شد. به علاوه احداث یک خط نورد سرد با هزینه 400 میلون دلار پیش بینی شده بود. همزمان پوسکوکارخانه جدید نورد فرآوری های تخت را در کونگ یانگ می ساخت که کاملا با لوازم مدرن تجهیز شده و قادر به تولید ورق گرم نوردیده کلاف شده عالی برای تغذیه کارخانه نورد سرد در کالیفرنیا می تواند فروش بخش عمده ای از محصولات گوانگ یانگ را تامین کند. به علاوه در این صورت ضرورت نوسازی و مدرن سازی کارخانه ژنوا منتفی می شد. بدین ترتیب کلافهای ورق گرم نوردیده کوانگ یانگ جایگزین محصولات ژنوا منتفی شده است و از طریق مالکیت مسترک کارخانه پیتسبورگ ارتباطی بین عملیات کوانگ یانگ و POSCO/USS  پدید آمده است. قراداد در 1986 قطعیت پیدا کرد . بعد از آن احداث ساختمان آغاز شد و کارخانه در اوائل سال 1989 شروع به کار کرد.

کل سرمایه گذاری در کارخانه پیتسبورگ در حدود 400 میلیون دلار بود. لذا با 50 درصد سهام، پوسکو بازاری پیدا کرد و یونایتد استینلس استیل نیز از سرمایه گذاری هنگفت در کارخانه یوتا رهائی یافت و فقط نیمی از 400 میلیون لازم برای نوسازی پیتسبورگ را تقبل کرد. در نتیجه درحال حاضر پوسکو سهم قابل توجهی در صنعت فولاد ایالات متحده دارد.

وزن محصولات حمل شده از کوانک یانگ به کارخانه پیتسبورگ پس از لغو توافقنامه در مارس 1992 می تواند به حدود یک میلیون تن برسد. در آن زمان هیچگونه محدودیتی بر مقدار فولادی که می توان به ایالات متحده صادر کرد وجود نخواهد داشت به شرط آنکه شرکتهای صادر کننده سوبسیدی دریافت نکرده باشند.

این مشارکت نمونه خوبی از توافقنامه ای است که برای دو طرف سود در بر دارد و موقعیت جهانی پوسکو را بهبود بخشیده است.

رشد قابل توجه شرکت در مدتی کمتر از 20 سال مدیون مدیریت پارک است که شخصی پر توان . مآل اندیش است. به خصوص هنگامی که لازم است تصمیمات عمده ای اتخاذ شود.

مواد خام

در حقیقت کشور کره جنوبی مقدار قابل توجهی مواد خام که بتواند در تولید به کار رود ندارد و فقط به وجود مقدار اندکی کانه آهن محلی کم عیار. در بررسی اولیه توسط گروه کیسا KISA اشاره شده است. به علاوه مقدار بسیار کمی زغال سنگ کک شو در دسترس است، و آهن قراضه به دلیل درجه توسعه کشور، هنوز نسبتا محدود است. در نتیجه، بایستی سنگ آهن، زغال سنگ و آهن قراضه از خارج تامین شود. کانه و زغال سنگ مورد استفاده پوسکو است. در حالی که آهن قراضه توسط پوسکو و کارخانه های دارای کوره الکتریکی به کار می رود.

در جدول های زیر واردات زغال سنگ، سنگ آهن و قراضه از دیگر کشورهای جهان نوشته شده است.

   واردات سنگ آهن میلیون تن و  درصد.

                                    

                          1987                   1988               1989   

استرالیا             1/6      38%          3/7      39%     4/8     39%

برزیل                 5/2        27%             1/5       27%       1/6       28%

هندوستان                3       18%              1/3       16%         4       18%

پرو                   4/2        15%             7/2       15%       5/2     11%

کانادا                  3/.         2%              5/.          3%        6/.       3%

دیگر کشورها         –            –              3./           0%        2/.       1%   

                                                           واردات زغال سنگ. میلیون تن و درصد.

                                            1987                    1988                    1989

استرالیا                               1/3       37%        5/3       35%          1/2        36%

کانادا                                   6/2      31%        1/3       30%           4/3       26%

ایالات متحده                          2/2       27%        6/2      26%           9/2        26%

اتحاد جماهیر شوروی سابق         3/.         4%        6/.         6%            5/.         2%

چین                                    1/.         1%        3/.        3%             4/.          4%

                                                          واردات آهن قراضه. هزار تن و درصد.

                                            1987                1988                   1989

ایالات متحده                        225     76%      225       45%         411        76%

اتحاد جماهیر شوروی سابق       17      8%          40         8%           41         6%

چین                                   _        _          65        13%            _        _

اروپا                                28       9%         117      22%           55      10%

دیگر کشورها                     26       9%         56         11%          43         8%

صنعتی شدن و صنعت فولاد کشور کره جنوبی

وجود صنعت فولاد موثر، قوی، و قادر به تولید فرآورده های باکیفیت خوب پایه و اساس صنعتی هر کشوری است. و کشور کره جنوبی از این امر مستثنی نیست. دو صنعت که به شدت به فولاد وابسته اند و به سرعت در کره گسترش یافته اند صنعتهای اتومبیل سازی و کشتی سازی اند.

در سال 1979 کشتی سازی کره با ساخت 405000 تن کشتی ، نقش کوچکی در جهان داشت. درسال 1988 این رقم به اوج 4/3 میلیون تن رسید و سبب شد که مجموع کشتی های ساخته شده طی دوره های 10 ساله به 1/18 میلیون تن برسد. در این مورد پس از ژاپن، کره در مقام دوم، و آلمان غربی با فاصله ای زیاد سومین تولید کننده بزرگ جهانی با 4/5 میلیون تن تولید نا خالص قرار دارد. این کار مستلزم تولید مقدار کافی ورق در داخل کشور بوده زیرا صنعت کشتی سازی نمی تواند نسبت به فولاد وارداتی بیش از اندازه متکی باشد.توسعه کارخانه های نورد صفحه در پوهنگ نقش مهمی در افزایش ابعاد و اهمیت صنعت کشتی سازی کره داشته است که همان طور که قبلا متذکر شدیم در مقام دوم جهان قرار دارد. در 1988، کره به رقابت شدید با ژاپن، پیشتاز صنعت کشتی سازی برخاست و تولید خود را به 4/3 میلیون تن تولید ژاپن رسانید.

صنعت اتومبیل سازی در کره رشد کرده است. کل تولید، شامل اتومبیلهای سواری، کامیون، و اتوبوس در 1980 به 12300 دستگاه رسید که از این رقم 57000 دستگاه اتومبیل سواری و 66000 دستگاه اتوبوس و کامیون بود. در 1985 محصول به 378000 دستگاه رسید که 264000 دستگاه آن اتومبیل سواری و 114000 دستگاه کامیون و اتوبوس بود. کره در 1988 از مرز تولید یک میلیون دستگاه وسیله نقلیه گذشت و 1/1 میلیون تولید کرد، در 1990 ، یکی از یازده کشور تولید کننده وسیله نقلیه با ظرفیت تولید بیش از یک میلیون در سال بوده است.

بخش عمده توسعه صنعتی کره مدیون رشد و گسترش پوسکو است.اگر به خاطر قاطعیت  و آینده نگری رئیس این مجتمع تائو جون پارک در برخورد با مخالفان احداث این مجتمع در اواخر دهه 1960 نبود، امکان داشت شرکت هیچگاه به ابعاد 1990 نرسد. اگر پوسکو وجود نداشت کره به صورت کشوری توسعه نیافته یا هسته صنعتی نسبتا کوچک باقی می ماند.

نویسنده مقاله: مهندس مجتبی فردیار (کارشناس ارشد صنایع فولاد و فرو آلیاژها)

منابع  مورد استفاده: مجموعه مقالات متالورژی

خرداد ماه 1402