احمد اشرف چه می خواهد بگوید
در کتاب ««موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران»؟

احمد اشرف یکی از ارزنده ترین صاحبنظران ایرانی است که درباره علل عقب ماندگی اقتصادی و صنعتی ایران تحلیل عمیق جامعه شناسی ارائه کرده است.

به نظر او عقب ماندگی صنعتی ایران به خاطر عدم شکل گیری یک بورژوازی ملی است که فارغ از واسطه گری و سود اندوزی به دنبال تولید و صنعت باشد. ریشه‌های ضعف در شکل گیری بورژوازی ملی هم به دوره قاجاریه می‌رسد.

اشرف برای توصیف اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران نیمه دوم قرن نوزدهم، از اصطلاح «وضعیت نیمه‌استعماری» استفاده کرده است. وضعیت نیمه استعماری هنگامی پدید می‌آید که دوقدرت استعماری و متخاصم یک سرزمین را بدون اینکه مستقیما تصرف کنند به عنوان منطقه حائل تحت کنترل خود می‌گیرند.

به عقیده او رقابت روس و انگلیس در ایران دوره قاجاریه این کشور را تبدیل به گونه‌ای از وضعیت نیمه استعماری کرده بود. پیامد مهم این حضور غیرمستقیم و استعماری، حمایت روس‌ها از اشراف و نهادهای کهن حکومتی در ایران و حمایت انگلیسی‌ها از ادغام سرزمین و بازارهای داخلی ایران به بازارهای جهانی بوده است.

در وضعیت نیمه استعماری به خاطر نحوه حضور سرمایه‌داری غربی( اعم از بانک و کالاها) و نیز به خاطر ماهیت رشد داخلی اقتصاد، امکانی برای رشد سرمایه‌داری در ایران فراهم نگردیده است. تمام تجار ایرانی به جای سرمایه گذاری در صنعت، به واسطه فروش کالاهای روس و انگلیس تبدیل شدند و این روند در ادوار بعدی هم استمرار پیدا کرده است

کتاب«موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران» از سوی انتشارات زمینه‌ در سال ۱۳۵۹ منتشر شده است.

https://www.karkhanedar.com/writers/%d9%82%d8%a7%d8%b3%d9%85-%d8%ae%d8%b1%d9%85%db%8c/