فولاد ایران در معرض خطر؛ نیاز به اصلاح فوری زنجیره تولید و صادرات

صنعت فولاد ایران که حدود ۵.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۸ درصد از اشتغال کشور را تأمین می‌کند، این روزها در معرض خطر جدی قرار دارد. در این شرایط کارشناسان و مدیران صنعت فولاد نسبت به سیاست‌های ناپایدار دولتی، محدودیت‌های انرژی و مشکلات ارزی هشدار داده و بر ضرورت اصلاح فوری زنجیره تولید و صادرات تأکید کردند.

بهرام سبحانی رئیس هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در نشست اخیر هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با رئیس اتاق تهران به چالش‌های این صنعت اشاره کرده و گفته است: «عدم امکان استفاده شرکت‌های فولادی از ارز صادراتی خود یکی از مهم‌ترین این چالش‌هاست. از سوی دیگر متأسفانه با حذف مشوق‌های مالیاتی و اعمال عوارض، صادرات فولاد طی سال‌های اخیر دچار افت شده است.»

وی همچنین با بیان اینکه «میزان ظرفیت تولید فولاد در کشور 55 میلیون تن در سال است» تصریح کرده که در حال حاضر، سالانه در کشور حدود 30 میلیون تن فولاد تولید می‌شود.

ناترازی انرژی و اثرات مالی

وحید یعقوبی معاون اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز به جایگاه دهم ایران در تولید فولاد جهان اشاره کرده و افزوده: «به دلیل ناترازی در برق و گاز، ارزش تولید از دست رفته در این صنعت طی چهار سال اخیر بیش از 14 میلیارد دلار بوده ‌است.»

میزان چشمگیر ارزش افزوده از دست رفته، اهمیت تأمین انرژی پایدار برای صنایع فولاد را برجسته می‌کند. ناترازی انرژی باعث کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها می‌شود که هم ارزش صادرات و هم درآمدهای ارزی کشور را تهدید می‌کند.

یعقوبی همچنین تصریح کرده که «مطالعات صورت گرفته از سوی انجمن نشان می‌دهد که سهم صنعت فولاد در مصرف برق کشور 7 درصد و در مصرف گاز، 5 درصد است و این در حالی است که واحدهای تولیدی فولاد، 73 درصد از برق مصرفی را خود تأمین می‌کنند.

این آمار نشان می‌دهد که واحدهای فولادی به‌رغم سهم محدودشان در مصرف انرژی کل کشور، بخش عمده انرژی خود را تولید می‌کنند، یعنی این صنعت تلاش مضاعفی برای تداوم تولید انجام می‌دهد ولی همچنان با محدودیت‌ها مواجه است.

معاون اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه نرخ انرژی در بهای تمام‌شده صنعت فولاد به بیش از 20 درصد رسیده، افزوده است: «تا پنج سال پیش‌ازاین، قیمت سنگ‌آهن تحویلی به فولادسازان تقریباً نصف قیمت صادراتی آن بود اما با ورود این محصول به بورس کالا، این مزیت نیز از بین رفت و در حال حاضر سنگ‌آهن بر اساس عرضه و تقاضا و تقریباً در سطح قیمت صادراتی به فولادسازان تحویل می‌شود.»

این تغییر در نحوه تأمین مواد اولیه باعث افزایش هزینه‌های تولید و کاهش حاشیه سود شرکت‌ها شده و در بلندمدت می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت را کاهش دهد.

هشدار درباره آینده صنعت فولاد

احسان دشتیانه عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج‌فارس نیز اخیراً در جلسه هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تأکید کرده: «صنعت فولاد یکی از صنایع استراتژیک جهان است و ایران در حال حاضر رتبه هشتم یا نهم دنیا را دارد؛ فاصله تولید ایران با هفتمین کشور یعنی آلمان حدود ۳ میلیون تن است.»

این آمار نشان می‌دهد که فولادسازی ایران با وجود تمام مشکلات همچنان در رقابت جهانی جایگاه مناسبی دارد، اما فاصله کوچک با رقبای بالاتر به معنای حساسیت بسیار زیادی است و هرگونه سیاست غلط و محدودیت تولید باعث افزایش فاصله شده و جایگاه ایران به رده‌هایی پایین‌تر برود.

مشکلات ساختاری و سیاست‌های ناپایدار

دشتیانه همچنین با اشاره به مشکلات عمیق صنعت فولاد به دلیل محدودیت‌های شدید انرژی، سیاست‌های ناپایدار دولتی و مشکلات ارزی، خواستار اصلاح کل زنجیره تولید، صادرات و سیاست‌های حمایتی این صنعت استراتژیک شده است.

گفته‌های او به ضرورت اتخاذ یک رویکرد یکپارچه در کل زنجیره فولاد اشاره دارد و نشان می‌دهد که مشکلات به‌صورت بخشی و جزئی حل نمی‌شوند و صنعت فولاد برای حل این مشکلات نیازمند اصلاحات گسترده است.

وی با تأکید بر سهم فولاد از اقتصاد کشور گفته: «سهم فولاد از GDP در حدود ۵.۵ درصد و سهم آن در اشتغال ۸ درصد است و دومین صنعت بزرگ کشور در ارزآوری و صادرات به شمار می‌آید.»

صحبت‌های دشتیانه مشخص می‌کند که این صنعت نه‌تنها در تولید داخلی بلکه در درآمد ارزی و صادرات کشور نیز نقش حیاتی دارد و بنابراین رها کردن آن به معنای تهدید جدی برای اقتصاد ملی است.

وی همچنین هشدار داده: «اگر روند سیاست‌گذاری‌ها بر همین منوال تداوم پیدا کند، حاشیه سود صنعت تحت تأثیر قرار می‌گیرد و این صنعت هم به سرگذشت سایر صنایع دچار می‌شود چون دولت ترازنامه هر صنعت را مقابل خود قرار می‌دهد و با محاسبه حاشیه سود صنایع تصمیم می‌گیرد چگونه با آن‌ها برخورد کرده و از طریق آن‌ها سطح درآمدهای خود را افزایش دهد.»

عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران بر ضرورت اصلاح مقررات ارزی تأکید کرده و افزوده است: «مقررات ارزی در کل زنجیره فولاد اصلاح شود و زنجیره باید تابع یک سیاست باشد و نگاه بخشی به آن آسیب‌زاست.»

مجموع این صحبت‌ها نشان می‌دهد که سیاست‌های ناپایدار و نگاه کوتاه‌مدت دولت، می‌تواند به کاهش سودآوری صنعت و نهایتاً آسیب به کل زنجیره تولید منجر شود و اصلاح سیاست‌های ارزی و یکپارچه‌سازی قوانین برای کل زنجیره تولید، شرط بقا و توسعه صنعت فولاد ایران است.

اثرات منفی ادامه روند فعلی

صحبت‌های هشداردهنده مدیران صنعت فولاد مشخص می‌کند که ادامه روند فعلی می‌تواند اثرات بسیار منفی بر اقتصاد کشور داشته باشد، از جمله کاهش درآمدهای ارزی، افت تولید و اشتغال مستقیم و غیرمستقیم و کاهش جایگاه ایران در بازارهای جهانی فولاد. با توجه به سهم قابل توجه این صنعت در GDP و نقش آن در صادرات و ارزآوری کشور، توجه فوری به بهبود سیاست‌ها و شرایط تولید و صادرات فولاد از اولویت‌های حیاتی اقتصاد ایران است.