اصول گرایی تجاری و صنعتی علی خسروشاهی

 غلامرضا علیزاده 

 

 

 

شنیده‌اید که نادرشاه فرزند شمشیر بود، اما علی خسروشاهی تجارت‌پیشه‌ی تبریزی را می‌توان مردِ کار نامید. مریم خسروشاهی در خاطراتش می‌گوید: «پدرم همه‌چیزش کار بود، و از نظر خانوادگی و عاطفی مرد ایده‌آلی نبود…»

 

علی خسروشاهی بعد از معطوف‌کردنِ فعالیت‌های اقتصادی از کارخانه‌ آذربایجان به فعالیت‌های تجاری در سه دالانِ ملک در بازار تهران مستقر شد که اولین مکان فعالیت تجاری وی بود. در این محل بیش‌تر تجار تبریزی و پارچه‌فروشان فعالیت می‌کردند. 

تحصیل در مدرسه‌ی حقوق و تجربه کار در کارخانه‌ی آذربایجان باعث شده بود علی خسروشاهی به مقررات ارزی و گمرکی کاملاً آشنا شود و با بهره‌گیری از این امتیاز، وارداتی انجام می‌داد که حتا به‌فکر رقبا نمی‌رسید.

 

🔽ویژگی‌هایِ شخصیتیِ علی خسروشاهی:

 

1⃣نخستین نکته در امرِ تجارت‌‌پیشگیِ علی خسروشاهی، پشتکار او بود. او در بازار سلطانی وقتی آفتاب غروب کرده بود و تمام تجارت‌خانه‌ها مدتی بود بسته شده بودند و باربران دور هم جمع می‌شدند تا شام بخورند، تجارت‌خانه را تعطیل می‌کرد.

 

2⃣علی خسروشاهی فردی مقیّد به مناسک مذهبی بود. طوری که هیچ تردیدی را نزد راویانِ زندگیِ او باقی نگذاشته است، او همچنین شدیداً با اسراف زاویه داشت و مفهوم توکل نقش پررنگی در سلوک‌ فردی و تجاریِ او داشت. وقتی شرکت مینو در تابستان ۱۳۵۳ محصولی به‌نام توک تولید می‌کرد که همگان با آن خاطره داریم. در یک نظرسنجی حدود ۲٪ مصرف‌کنندگان گفته بودند؛ توک‌ را با آبجو مصرف می‌کنند. خسروشاهی زیر گزارش نوشت که بجای آبجو، بنویسند سایر…

اما علی خسروشاهی نه تنها دینش را مانع فعالیتِ اقتصادی‌اش نمی‌دید، بل‌که از برخی مفاهیم دینی مانند اسراف‌نکردن به نحو احسن در انضباطِ کاری استفاده می‌کرد.

 

3⃣خسروشاهی دوست می‌داشت که در هر کاری که روی آن دست می‌گذارد، نفر اول باشد؛ چه وقتی می‌خواست در دانشکده حقوق شاگرد اول شود، برای رسیدن به آن هدف درس می‌خواند و مطالعه می‌کرد. و زمانی که می‌خواست در زُمره‌ی بازرگانان درجه اول قرار گیرد، سعی می‌کرد نمایندگی بهترین کالاهای خارجی را به‌دست آوَرَد و آن کالاها را بهتر از سایرین عرضه کند. در فعالیت صنعتی هم می‌کوشید کارخانه را با مدرن‌ترین ماشین‌الات مجهز کند و به بهترین نحو اداره کند.

 

4⃣اصول‌گراییِ تجاری و صنعتی؛ 

 

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مدیریتی علی خسروشاهی تکیه بر اصول بود. برخی از این اصول مبتنی بر مذهب بود و پاره‌ای دیگر بر اساسِ اصول تجارت. در موارد نادری که میان این‌دو تناقضی را می‌دید؛ اصول تجارت بر مبانی مذهب اولویت داشت.

علی خسروشاهی دروغ نمی‌گفت، از چاپلوسی بدش می‌آمد و به‌فکر تقلب نبود. مانند انسان‌های رئالیست هرچه واقعی بود می‌گفت. مجید اوکحوان یکی از همکارانش می‌گوید: زمینی را برای ساختمان شعبده‌ی شرکت خوراک در اهواز معامله می‌کردیم. اگر قیمت صوری را در دفترخانه گزارش می‌کردیم، مالیات کم‌تری می‌دادیم، اما او به من گفت: همان قیمت رسمی را بدهید. ما از [امکاناتِ] این کشور استفاده می‌کنیم و باید مالیات هم بپردازیم (اوکحوان در گفتگو با علی‌اصغر سعیدی، ۲۹ دی‌ ۱۳۸۹ )

 

علی خسروشاهی، جهان‌دیده‌ای اهل مطالعه بود. با تمام مشغله‌اش از هر فرصتی برای مطالعه استفاده می‌کرد و بینش خودش را داشت. حسن خسروشاهی می‌گوید: پدرم هیچ‌گاه نمازش ترک نشد و روزه‌اش را تا زمانی که می‌توانست، گرفت. در عین حال، آدم روشنی بود. نظریه‌های غربی را می‌خواند. از فلسفه‌ی دکارت و نظریات داروین مطلع بود و کتاب‌های کافکا و ویکتور هوگو را خوانده بود.

 

5⃣احترام به کارمندان و کارگران

 

علی خسروشاهی، مدیریت روابط انسانی را کامل اجرا می‌کرد. به این معنی که با همه‌ی کارگران و کارکنان با احترام برخورد می‌کرد. مدیران، کارمندان و کارگران برای او یکی بودند و همه را مهم می‌دانست.

خسروشاهی اعتبار هر کاری را که افراد خود ابداع می‌کردند، به خودِ آن‌ها می‌داد. چهرزاد یکی از مدیران کارخانه می‌گوید: در یکی از ماموریت‌ها  به نمایشگاه غذایی در پاریس، کیکی به‌نام “یِس” (Yes) دیدم که به نظرم برای تغذیه مدارس چیز خوبی بود. آخر جلسه به علی خسروشاهی نشانش دادم، او دید و پسندید و گفت؛ این همانی است که می‌خواهیم در ایران تولید کنیم. پس از آن همواره به من می‌گفت این را چهرزاد پیدا کرد. همیشه قدردانی می کرد. (در گفتگو با اصغر سعیدی، ونکور ۲۰۱۱)

 

مخلص کلام آن‌که، خسرو شاهی خودش بود، صادق بود و صاف، ساده حرفش را می‌زد و تظاهر نمی‌کرد./ روانش شاد