بازیگران اصلی بورس در سرازیری و سقوط

آیلین سیروس- مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت صنعت و معدن در شاخص تولید کشور پرداخته که طبق آن شاخص تولید و فروش شرکت‌های معدنی بورسی با کاهش قابل‌ملاحظه‌ای مواجه‌اند.

این در حالی است که شرکت‌های معدنی یا به عبارتی تولیدکنندگان فولاد، سنگ‌آهن، آلومینیوم، مس، سرب و روی، بخش قابل‌توجهی از ارزش بازار سرمایه ایران را به خود اختصاص داده‌اند و بنابراین، قسمت مهمی از بازار بورس محسوب می‌شوند. درواقع صنایع معدنی (به‌طور خاص فلزات اساسی)، همیشه از توجه زیادی نزد معامله‌گران و فعالان بازار بورس برخوردار بوده‌اند.

اما طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شاخص فروش شرکت‌های معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با کاهش ۰.۸ درصدی و نسبت به ماه قبل با افزایش ۱۹.۷ درصدی مواجه شده است. همچنین در شهریورماه سال ۱۴۰۳ نرخ رشد ماهیانه قیمت فعالیت‌های صنعتی بورسی افزایش ۰.۵ درصدی داشته و رشد نقطه‌به‌نقطه ۱.۸ واحد درصدی نسبت به ماه قبل، به ۲۲.۲ درصد رسیده است.

گفتنی است، میانگین سالیانه شاخص قیمت فعالیت‌های صنعتی بورسی در شهریورماه سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه قبل بدون تغییر بوده و میزان ۲۴.۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

صنایع معدنی از مهم‌ترین گروه‌های فعال در بازار سرمایه

در حالی با کاهش و افت شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی مواجه هستیم که به دلیل اهمیت بالای برون‌رفت ایران از اقتصاد تک‌محصولی وابسته به تولیدات نفت و محصولات شیمیایی و پتروشیمی، صنایع معدنی از نقشی کلیدی در اقتصاد کشور برخوردارند و گروه‌های فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی از مهم‌ترین گروه‌های صنعتی فعال در بازار سرمایه ایران هستند.

داده‌‌‌‌‌های ارائه‌شده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیانگر آن است که در مرداد۱۴۰۳، شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با کاهش ۸‌درصدی مواجه شده است. این کاهش قابل‌توجه در تولید، نشان‌دهنده چالش‌های جدی در بخش معدن کشور است.

عوامل متعددی می‌توانند در این کاهش تولید نقش داشته باشند، ازجمله می‌توان به مشکلات تأمین مواد اولیه، محدودیت‌های صادراتی، نوسانات نرخ ارز و تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر فعالیت‌های معدنی اشاره کرد.

اما حوزه معدن در بورس و بازار سرمایه ایران عمدتاً دو گروه فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی را شامل می‌شود بااین‌حال، گروه‌های صنعتی دیگری هم مانند استخراج زغال‌سنگ، استخراج سایر معادن، سایر محصولات کانی غیرفلزی و… هم در بورس ایران فعالیت می‌کنند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در صنعت معدنی مشارکت دارند.

صنعت فلزات اساسی از مهم‌ترین صنایع در اقتصاد کشورهای مختلف محسوب می‌شود. این صنعت از صنایع مادر و بالادستی است و بنابراین، تولیدات آن به‌عنوان مواد اولیه موردنیاز برای تولیدات شرکت‌های پایین‌دستی که به تولید محصولات پیچیده‌تر صنعتی می‌پردازند، لازم و ضروری است.

با توجه به این نکته، فلزات اساسی را می‌توان از صنایع اصلی و استراتژیک به‌حساب آورد. در کشور ما هم، با قرارگیری شرکت‌های مهم تولیدکننده فولاد و مس در این گروه صنعتی، اهمیت و توجه زیادی به صنعت فلزات اساسی اختصاص‌یافته است.

شرکت‌های ملی صنایع مس ایران با نماد «فملی» و شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد «فولاد»، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شرکت‌های گروه فلزات اساسی محسوب می‌شوند.

سایر شرکت‌های معدنی بورسی فعال در گروه فلزات اساسی که در حوزه‌های مختلف فولاد، آلومینیوم، سنگ‌آهن، مس، سرب، روی و… فعالیت می‌کنند، ازنظر ارزش و اندازه بازار به‌مراتب کوچک‌تر از فملی و فولاد هستند. بااین‌حال، شرکت‌های بسیار مهمی محسوب می‌شوند که بخش قابل‌توجهی از کل ارزش بازار بورس ایران را به خود اختصاص می‌دهند.

نوسانات حوزه معدن

به گفته فعالان بورسی وضعیت سودآوری و درنتیجه قیمت سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی، بیش از هر چیز تابع دو عامل قیمت‌های جهانی این فلزات و قیمت ارز است.

با توجه به این‌که قسمت عمده‌ای از تولیدات این شرکت‌ها در بازارهای جهانی به فروش می‌رسد، نوسانات قیمت ارز و قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها، اثر مهمی روی سودآوری این شرکت‌ها دارد.

بااین‌حال، مقایسه شاخص تولید نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد که این شاخص افزایش ۶.۸‌درصدی را تجربه کرده‌ است. این افزایش ماهانه می‌تواند نشانه‌‌‌‌‌ای از بهبود نسبی شرایط تولید در کوتاه‌مدت باشد. احتمالاً بخشی از این افزایش به دلیل رفع موانع موقتی تولید و بهبود شرایط عملیاتی شرکت‌های معدنی بوده است.

این تناقض بین کاهش سالانه و افزایش ماهانه نشان می‌دهد که بخش معدن با نوسانات قابل‌توجهی در تولید مواجه است و نیاز به بررسی دقیق‌تر عوامل تأثیرگذار بر این نوسانات دارد. بررسی شاخص فروش شرکت‌های معدنی بورسی نیز نتایج قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. این شاخص نسبت به ماه مشابه سال قبل با کاهش ۱۷.۴‌درصدی مواجه شده است. کاهش شدید یادشده درفروش می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد، ازجمله کاهش تقاضای داخلی و خارجی برای محصولات معدنی، افت قیمت‌های جهانی و مشکلات مربوط به صادرات. کاهش فروش به میزان بیشتر از کاهش تولید، بیانگر آن است که شرکت‌های معدنی با چالش‌های جدی در بازاریابی و فروش محصولات خود مواجه هستند.

با توجه به کاهش قابل‌توجه شاخص فروش، می‌توان نتیجه گرفت که احتمالاً صادرات محصولات معدنی نیز با مشکلاتی مواجه بوده‌ است. این مسئله می‌تواند ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات نقل‌وانتقال ارز یا کاهش تقاضا در بازارهای هدف صادراتی باشد. برای بهبود وضعیت شرکت‌های معدنی بورسی، اتخاذ سیاست‌های حمایتی و اصلاحی ضروری به نظر می‌رسد.