باز کردن کلاف سردرگم مشکلات محیط‌ زیستی ایران با توسعه مشارکت محور

توحید صدرنژاد :

این الگوها باید ضمن برآوردن کلیه نیازهای اساسی نسل حاضر، سازوکارهایی را فراهم نماید تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این مواهب بهره‌برداری کنند.

این رویکرد نوین توسعه که حفظ و پایداری ارکان محیط‌ زیست را در کنار سایر مولفه‌های توسعه در کانون توجه قرار می‌دهد و در ادبیات توسعه، به توسعه پایدار موسوم است، تلاش می‌کند تا توازنی میان منابع و ظرفیت‌های قابل تحمل کره زمین و مصارف و نیازهای بشر در کنار توجه به ارزش‌ها و اولویت‌های هر جامعه برقرار نماید.

در حقیقت، بسیاری از مسایل و مشکلات محیط‌ زیستی که در حال حاضر دامنگیر جامعه جهانی شده است، ریشه در سایر آرمانها و اهداف توسعه دارند که باید به موازات هم و به صورت منسجم از سوی جامعه جهانی پیگیری و اجرا شوند.

به عنوان مثال ریشه بسیاری از معضلات محیط‌ زیستی و تنش‌ها و نارآرامی‌ها بالاخص در کشورهای در حال توسعه از فقر ناشی می‌شود؛ زیرا فقر بیشتر باعث تخریب محیط‌زیست شده و تخریب محیط‌زیست نیز به نوبه خود فقر بیشتری را دامن می‌زند.

این چرخه باطل در نهایت می‌تواند به فروپاشی اقتصادی، اجتماعی و در نهایت محیط‌ زیستی منتهی شود. بر این اساس و به منظور حفظ و پایداری نظام‌های حیات بخش کره زمین و منابع آن، رویکردها و الگوهای تولید و مصرف منابع می‌بایست تغییر کرده و در راستای آرمانها و اهداف توسعه پایدار سوق داده شود.

توجه به این نکته لازم است که در رتبه‌بندی توسعه پایدار، جوامع و کشورهایی دارای بهترین عملکرد توسعه پایدار هستند که در زمره بزرگترین اقتصادهای جهان یا کشورهایی با دسترسی به منابع گسترده انرژی و طبیعی‌نیستند، بلکه‌ بعضا کشورهای‌کوچکی نظیر سوئد، دانمارک و فنلاند به‌رغم محدودیت‌های مختلف، از منابع انسانی، اجتماعی، اقتصادی و محیط‌‌ زیستی خود به شکل بهینه استفاده می‌کنند.

 بررسی کشورهایی که سیاست‌های اقتصادی مبتنی بر حفاظت از پایداری محیط‌ زیست دارند نشان می‌دهد این کشورها از رشد اقتصادی پایدارتری برخوردار هستند. کشورهای توسعه‌‌یافته منطقه اسکاندیناوی مانند سوئد و دانمارک و فنلاند، که از کشورهای پیشرو در حفاظت از محیط‌زیست هستند، بالاترین رتبه توسعه پایدار را در جهان دارند و کشورهای فقیر و کمتر توسعه‌یافته مانند کشورهای آفريقايي که به دلیل فقر، استانداردهای محیط‌زیستی آنها پایین‌تر و شدت تخریب منابع طبیعی و محیط‌ زیستی‌شان بیشتر است، شاخص‌های توسعه پایدار کمتری داشته و در رتبه بندی اهداف توسعه پایدار سال۲۰۱۹ در انتهای جدول رتبه بندی اهداف توسعه پایدار قرار گرفته‌اند.

تحلیل گزارشات سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ سازمان ملل که با عنوان پایداری و توسعه‌یافتگی ایران در جهان توسط کمیسیون توسعه پایدار اتاق منتظر گردیده است بیانگر این است که کشور ما در حوزه‌هایی که با خرج کردن منابع پیشرفت می‌کند نظیر فراگیری نظام آموزش و خصوصا آموزش عالی، فراگیری نظام بهداشت، فراگیری زیرساختهایی نظیر راه، آب و انرژی توانسته به سطوحی بالا دست یابد اما در عوض هر کجا که نیازمند مشارکت شهروندان است وضعیتمان مطلوب نیست.

 بر این اساس ضرورت دارد طراحان قانون برنامه توسعه هفتم، به جای تکرار مکرر سرفصل‌های کلی که به‌طور مستمر توسط بخشهای مختلف حاکمیت بیان می‌گردد، تمرکز خود را در این قانون بر روی «توسعه مشارکت محور» قرار دهد.