باستان‌شناسان چگونه به سابقه پارچه بافی در ایران پی‌بردند؟

این کتاب که به دنبال جلد نخست خود پس از اندکی تاخیر به چاپ رسیده است، به واکاوی تاریخچه ۱۵ شاخه دیگر از صنایع کشور می‌پردازد.

صنعت كاعذ 

صفارزاده در کتاب مذکور و در تشریح تاریخ صنعت کاغذ در ایران می نویسد: هرچند ایرانیان از پیشگامان ساختن کاغذ بودند، اما پس از اختراع دستگاه کاغذ ساز در اروپا، انبوهی از کاغذهای اروپایی به ایران و دیگر سرزمین های اسلامی وارد شد و بازار کاغذ سازان دستی را که از شاگردان خود پس افتاده بودند، کساد کرد. پس از اندک زمانی ، کاغذهای دستی برای همیشه برچیده شدند و زمان زیادی نگذشت که حتی خاطره پیشگامی در کاغذسازی هم از یادها رفت.پس از چندی ، نخستین دستگاه های کاغذسازی به کشورهای اسلامی وارد و ساختن کاغذ به شیوه نوین آغاز شد. نخستین کارخانه کاغذ سازی ایران پیش از جنگ جهانی دوم بنیان گذاری شد، اما چندان موفق نبود تا این که بیش از ۵۰ سال پیش کارخانه کاغذ سازی دست دومی به ایران وارد و در کرج به کار انداخته شد.

 کاغذهای ساخت این کارخانه هم نتوانست با کاغذ خارجی رقابت کند و آن کارخانه به زودی و به صورت کارخانه مقواسازی درآمد.در سال ۱۳۲۶ خورشیدی شرکتی با سرمایه گذاری حسن علی حکمت، دکتر صلح دوست، عیسائیان و چند نفر دیگر در ورامین بنیان گذاری شد که کاغذهای باطله اداره ها و سازمان ها خوراک آن بود. سپس در سال۱۳۴۶ شرکتی به نام “شرکت سهامی کاغذ پارس» با سرمایه اولیه ۵۵۰ میلیون ریال در هفت تپه بنیان گذاری شد و نخستین کارخانه کاغذسازی ایران در سال ۱۳۴۹ کارخود را آغاز کرد.

در سال ۱۳۵۲ بزرگترین کارخانه کاغذسازی ایران به نام مجتمع صنایع چوب و کاغذ ایران(چوکا) با مشارکت وزارت صنایع(۶۰ درصد سهام) و وزارت کشاورزی و عمران روستایی وقت(۴۰ درصد سهام) در کیلومتر شش جاده رضوان شهر به تالش بنیان گذاری شد و در سال ۱۳۵۷ کارخود را آغاز کرد. اوج گیری انقلاب اسلامی و پیروزی مردم ایران بر نظام شاهنشاهی پهلوی به بسته شدن بسیاری از کارخانه ها ‌از جمله همین کارخانه کاغذسازی انجامید که بیشتر از سوی خارجی ها اداره می شد.

از سال ۱۳۶۱ تلاش های برنامه ریزی شده ای برای راه اندازی دوباره تولید کاغذ آغاز شد و با تحویل کارخانه به سازمان صنایع ملی ایران در سال ۱۳۶۴ این تلاش ها به بار نشست و از آن سال است که این کارخانه در کار ساختن کاغذ ایرانی بسیار پویا و کارآمد شده است.

صنعت نساجي

همچنین در بخش دیگری از این کتاب در خصوص صنایع نساجی می خوانیم؛ اولین پارچه بافته شده در ایران به ۴ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد که در حفاری‌های شوش به دست آمده است. از یک تیغه مسی که با سفال‌های عهد اول در شوش به دست آمده معلوم می‌شود که در دوره تمدن شوش (۴۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) بافتن پارچه معمول بود و فن پارچه بافی با توجه به ظرافت پارچه‌ها، راه کمال را طی کرده بود و قسمت‌هایی از این قطعه پارچه هم اکنون در موزه‌های لوور و بافلو موجود است.

یک میله فلزی در حصار دامغان و آثار دیگری متعلق به ۳ هزار سال قبل از میلاد به دست آمده است که این میله مخصوص ریسندگی بود و نخ‌های نازک را با آن می‌تابیدند‌. این میله نشانه پیشرفت ریسندگی در آن زمان است، اخیرا در ایران نیز طی کشفیاتی که قسمتی از آن روشنگر دوران پیش از آریایی است بقایای دوک‌ها و سنگ‌هایی  به دست آمده است که نشان می‌دهد ریسندگی در دوره افسانه‌ای ایران معمول بود و اسباب و لوازم داشت.

در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، بافندگی ظریف‌تر در فلات ایران معمول شد و ظرافت پارچا‌های این دوره به خوبی می‌تواند به ما ثابت کند که دوره نسبتا طولانی بافندگی به منظور پوشانیدن تن به پایان رسیده و ابتکار و ذوق بیش از احتیاج رواج پیدا کرده بود.

ریشه دار بودن صنایع در ایران و اهمیت به تولیدات داخلی در کشور باعث الگو گيري گاندي از اقدام ايراني‌ها در حمايت از توليدات داخلي نیز شد.

يكي از كارهاي نمادين و پرمعناي گاندي در حمايت از پارچه‌هاي هندي، برگزاري «جشن بزرگ پارچه سوزي» بود كه در آن هنديان و بازرگانان ثروتمند، تمام پارچه‌هاي خارجي را از خانه‌ها و‌انبارهايشان بيرون آوردند و به آتش كشيدند. شدت اين جشن‌ها به حدي بود كه بطور مثال فقط در يك روز، در شهر بمبئي 150000 طاقه پارچه را به شعله‌هاي آتش سپردند.

بسياري از تاريخ نويسان معتقدند كه گاندي اين كارخود را از حركت مشابه چند سال پيش در ايران، الگو برداري كرده بود. آيت الله آقا نورالله اصفهاني از علماي تاثيرگذار دوره مشروطه و برادرش آقا نجفي كه مرجع تقليد بود، با توجه به تضعيف صنايع داخلي از جانب كالاهاي خارجي، نهضتي در دفاع از توليد ملي راه انداخت.

با حمايت جمعي از علماي اصفهان بيانه‌اي 10 ماده‌اي در اقتصاد امضا و منتشر شد كه هدفش تحريم كالاهاي خارجي بود. اين اقدام منجر به تاسيس شركت «اسلاميه» شد كه بواسطه آن شركت‌هاي توليدي بسياري در ايران راه افتاد.شركت اسلاميه حتي شعبات خود را به ديگر كشورها مثل انگلستان، هند، آذربايجان و عراق گسترش داد.

صفارزاده در بخش های دیگر کتاب به تشریح کشت و صنعت چای در ایران، صدسالگی صنعت برق، چگونگی پیدایش صنعت هوانوردی و تاریخ پرواز در ایران، نخستین خطوط هوایی، نخستین خلبان ایرانی، کشتی سازی موتور محرکه صنعت یک کشور، تاریخچه پیدایش گاز و صنعت گاز در ایران، جایگاه ایران در منابع گازی جهان، خالص تجارت گاز در جهان و نقش ایران، واگذاری صنایع پتروشیمی به شرکت ملی صنایع پتروشیمی، اهمیت پتروشیمی، انواع مواد شوینده، خطرات ناشی از کاربرد نادرست مواد شوینده، نکات ایمنی در کاربرد شوینده ها، تاریخچه شرکت پاکسان، بنیانگذار گروه صنعتی بهشهر، تاریخچه صنعت داروسازی در ایران باستان، تاریخچه داروسازی در ایران پس از اسلام، شیشه سازی در ایران پیش از اسلام، روش های تولید شیشه، انواع شیشه و کاربرد آنها، تاریخچه مصرف چوب، روند تولید دانه های روغنی در ایران، تاریخچه هنر سفالگری در ایران، صنعت ورشوسازی در بروجرد، گلیم بافی، صنایع دستی… می پردازد.