خدمتی که سمیرامین و همفکرانش به شکل گیری سرمایه داری رانتی و رفاقتی کردند!

رامین البرزی

سمیر امین اقتصاددان مصری (۱۹۳۱-۲۰۱۸)  از آخرین نسل نظریه‌پردازان مکتب وابستگی در زمینه اقتصاد بین الملل بود که اگر نقاط ضعف و قوت وی و مکتب فکری متبوعش را کنار بگذاریم نتایج حاصله از نظام فکری وی و همفکرانش در بسیاری زمینه‌ها اثرات سخت زیانباری خاصه بر اقتصاد، سیاست و روشنفکران در کشورهای در حال توسعه گذاشت .

مکتب وابستگی همانند سایر مکاتب فکری آمیزه ای از علم  و غرض ورزی‌های ایدئولوژیک، فروکاستن نظام بین المللی بازار (بخوانید سرمایه داری) پویش‌ها و پیچیدگی‌های آن به نوعی نظام غارت منابع دول توسعه یافته از کشورهای فقیر و متهم کردن جوامع توسعه یافته به عامل اصلی توسعه نیافتگی کشورهای جهان سوم یا به تعبیری «توسعه توسعه نیافتگی» بود که حتی اگر از غرض و مرض هم خالی بوده باشد به دست آویزی محکم جهت توجیهه غرب‌ستیزی سیاستمدران و پرخاشگری روشنفکران جوامع در حال توسعه تبدیل شد .

مکتب وابستگی صورت اقتصادی همان نوع غرب ستیزی بود که پسا استعمارگرایی سویه فرهنگی آن بود ، مبارزه با مدرنیسم  تحت عنوان جدال با سرمایه‌داری و توسعه درون‌زا در بعد اقتصادی و توجیه دیکتاتوری‌های قبیله ای جهان سومی ذیل عنوان استقلال . ایدئولوژی توجیه گر سرمایه داری دولتی، رانتی  و رفاقتی  دول در حال توسعه ای که میلیاردها دلار سرمایه و چند دهه نیروی متخصص و فرصت برای توسعه این کشور ها را به باد داد تا بفهمند خارج از نظم کنونی نظام جهانی راهی برای توسعه یافتن وجود ندارد و توسعه درون زا و راه رشد غیر سرمایه داری راه به ترکستان رفتن است.

اگرچه امثال امین، گوندرفرانک، باران و سوئیزی لزوما دارای دیدگاه‌های ارتجاعی نبودند و چه بسا بدنبال جستجوی  جامعه‌ای بهتر برای آدمیان بودند اما نظریات وابستگی به خوبی نشان دادند که حتی ممکن است رهایی بخشانه‌ترین افکار خود به چماقی برای سرکوب تبدیل شوند ،همان گونه که جهنم را نیتهای خیر سنگفرش کرده اند.

زندگی و تحصیلات سمیر امین

سمیر امین (زادهٔ ۳ سپتامبر ۱۹۳۱ در قاهره – درگذشتهٔ ۱۲ اوت ۲۰۱۸) اقتصاددان مصری-فرانسوی و از نظریه پردازان مشهور توسعه به ویژه در حوزه آفریقا بود که در داکار پایتخت سنگال زندگی می‌کرد. وی برای نخستین بار نظریه اروپامحوری را در ۱۹۸۸ ارائه کرد.

پدر سمیر مصری و مادرش فرانسوی بود و هر دو آن‌ها پزشک بودند. او بیشتر جوانی و کودکی خود را در پورت سعید گذراند و تحصیلات خود را در مدارس فرانسوی ادامه داد. با آمدن به فرانسه امین به حزب کمونیست فرانسه (Parti communiste français به اختصار: PCF) پیوست اما سپس از مارکسیسم شوروی فاصله گرفت و برخی مواقع با گروه‌های مائوئیست همراه می‌شد. امین با دیگر دانشجویان مجله‌ای با عنوان «دانشجویان ضد استعمارگر» یا Étudiants Anticolonialistes چاپ کردند.

سمیر امین دکترای اقتصاد خود را در پاریس از دانشگاه سوربن گرفت و به عنوان استاد اقتصاد در دانشگاه‌های داکار و پاریس تدریس کرد. او در داکار ریاست سازمان آفریقایی توسعه و برنامه‌ریزی اقتصادی را بر عهده داشت. https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86