درگذشت حبيب لاجوردي، صنعتگر، پژوهشگر و مدير پروژه تاريخ شفاهي هاروارد

حبیب لاجوردی، مدیر پروژه تاریخ شفاهی ایران در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد، روز یکشنبه سوم مرداد در سن ۸۶ سالگی در شهر واشینگتن درگذشت

وی به خانواده‌ای ثروتمند لاجوردي موسسان «گروه صنعتي بهشهر»  تعلق داشت كه  دورۀ دبیرستان را در آمریکا به پایان رساند. او سپس لیسانس مهندسی خود را از دانشگاه ییل گرفت و بعد در دانشگاه هاروارد، یک دوره مدیریت خواند سال ۱٩۶۳ و در سال ۱۳۴۲ به ایران بازگشت و در گروه صنعتی بهشهر که متعلق به خانواده‌اش بود به کار پرداخت و تبديل به يكي از مديران اين بنگاه اقتصادي شد. پس از انقلاب، اموال خاندان او مصادره شد و آنها به آمريكا بازگشتند.

لاجوردی پس از چند سال کار در گروه صنعتي بهشهر متوجه مشکل کمبود مدیر در کشورش شد و در صدد برآمد تا مؤسسه‌ای برای تربیت مدیر ایجاد کند. وی به لطف آشنایی قبلی و سوابق تحصیلی، با استادان دانشگاه هاروارد تماس گرفت و طرح پایه‌گذاری یک مدرسۀ عالی مدیریت در تهران، با همکاری هاروارد را مطرح کرد.

سرانجام مرکز مطالعات مدیریت ایران با همکاری هاروارد و با کمک‌های دولت از سال ۱٩۷۲ (۱۳۵۱) آغاز به کار کرد و توانست طی نه دوره، صدها نفر را برای مدیریت در سطح عالی آموزش دهد. بطوريكه از سال ۱٩۷۲ تا ۱٩٨۱، هر سال حدود ۶٠ نفر از مرکز مطالعات فارغ‌التحصیل می‌شدند.

حبیب لاجوردی که بعدها پایان‌نامۀ دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد، در بارۀ مسائل کارگری نوشت( كتاب “اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران )، برای تأسیس مرکز مدیریت، قطعه زمینی را  به عنوان کمک از دولت گرفت که در بیابان‌های سعادت‌آباد قرار داشت. در آن زمان، به دلیل شیب تند تپه‌ها دسترسی به زمین بسیار دشوار بود. اما با ساخته شدن پلی که امروزه همچنان به پل “مدیریت” شهرت دارد، این مشکل نیز حل شد.

ساختمان مرکز را نادر اردلان، معمار برجستۀ ایرانی طراحی کرد. این ساختمان در آن سالها به عنوان نمونه‌ای عالی برای طراحی مؤسسات آموزشی، در مجلات معتبر معماری جهان معرفی شد. بعد از انقلاب، مرکز مطالعات مدیریت ایران/هاروارد به دانشگاه امام صادق تبدیل شد.

موسسه تاریخ شفاهی هاروارد

نزدیک به دو سال بعد از انقلاب، حبیب لاجوردی پروژۀ تاریخ شفاهی ایران را با همکاری استادان هاروارد آغاز کرد. در این مجموعۀ بزرگ، با حدود ۱۳۴ نفر از مدیران، شخصیت‌های سیاسی دولت پادشاهی و صاحب‌نظران مصاحبه شده است که در قرن چهاردهم هجری شمسی تا سال ۱۳۶۰ در رویدادهای سیاسی ایران نقش ایفا کردند.

شاپور بختیار چهره شاخص جبهه ملی و آخرین نخست وزیر حکومت پهلوی، علی امینی و جعفر شریف امامی دو دیگر نخست وزیر ایران در دوره پهلوی، مظفر بقایی نماینده سابق مجلس شورای ملی، کریم سنجابی رهبر جبهه ملی ایران و وزیر خارجه دولت موقت، و ناصر قشقایی از بزرگان ایل قشقایی و یاران محمد مصدق در جریان ملی شدن صنعت نفت، عبدالمجید مجیدی وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه، ارتشبد حسن طوفانیان مشاور عالی تسلیحاتی ستاد بزرگ ارتشداران، سلطان حمیدمیرزا قاجار فرزند ولیعهد ایران در دوره قاجاریه، امیرتیمور کلالی از وزرای کابینه محمد مصدق از جمله افرادي است كه در اين موسسه با آنها گفتگو شده است

 برخی از شخصیت‌های مخالف رژیم سلطنتی و همچنین کسانی چون ابوالحسن بنی‌صدر نیز حاضر به شرکت در مصاحبه شدند. دو مصاحبه یکی با ریچارد فرای ایرانشناس شهیر آمریکایی و دیگری دنیس رایت سفیر بریتانیا در تهران از کتاب هایی است که به زبان انگیسی چاپ شده است.”هزینه مالی این طرح که طی ۱۴ سال انجام پذیرفت در حدود ۷۵۰ هزار دلار بود”.

همۀ مصاحبه‌ها تفصیلی است و انجام آنها معمولاً به عهدۀ کارشناسان امر بوده است. این مصاحبه‌ها که در بیست جلد منتشر شده، منبع درجه‌اولی برای تاریخ قبل از انقلاب ایران (از اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی تا سال ۱۳۶۰) محسوب می‌شود.