دولت پزشكيان، دولت اقتضائات و اضطرارات

اقتضائات در سياستگذاري ها، به اين معني كه گاه زور ساختارها و اوضاع بر ايدئولوژي و راهبرد و برنامه هاي دولت مي چربد، داراي ادبيات و مباني نظري شناخته شده اي هم هست. از همين منظر، «باب جسوپ Jessop » نظريه اي در باب شناخت دولت و رفتارها و كردارهاي آن، ارائه كرد كه تقريبا تمام نظريات پيشين را به چالش مي كشيد.

به اعتقاد «جسوپ» براي شناخت عملكرد دولت و مواضع آن، به جاي تئوري‌هاي انتزاعي و اينكه برخاسته از چه پايگاه و طبقه اي است، بايد به اقتضائات سياسي و اجتماعي و اضطرارات واقعي آن مثل نياز به حل مسئله كار و سرمايه، نياز به حل مشكل انباشت در فرايند توليد، تامين نيازهاي اساسي و دفع فشارهاي پيراموني توجه كرد. دولت چهاردهم هم فعلا در گير چنين اقتضائات و اضطراراتي است.

امروز يكشنبه 26 اسفند 1403 آقاي دكتر پزشكيان، به وزارت صنعت، معدن و تجارت آمد و در جلسه شوراي معاونان شركت كرد. وزير صمت و مديران حاضر، هريك به تناسب مسئوليتشان، گزارش مختصري از اهداف و ماموريت ها ارائه كردند و به ظرفيت ها و چالش هاي هر بخش پرداختند

گزارش هاي وزارت صمت(منطبق با ماموريت هاي ذاتي اين وزارتخانه) گزارش هاي عمدتا توسعه اي بود. يعني اينكه در بخش هاي مختلف، اكتشاف، استخراج، نوسازي صنايع، ساخت داخل، هوشمند سازي، صادرات، واردات و درآمدهاي ارزي و غيره ، اكنون در كجا قرار داريم، چه كارهايي كرده ايم و قرار است در فرصت زمان تعيين شده، به كجا برسيم. مثلا سازمان زمين شناسي نقشه ذخاير معدني ايران حتي در زمينه فلزات گرانبها مثل طلا را نمايش داد كه معادن اكراين به گردش هم نمي رسد. خدا كند اين موضوع به گوش ترامپ نرسد

گزارش هاي توسعه اي معمولا رويكردي و راهبردي است. حتي در اين جلسه، بعد از خبر واگذاري عنقريب سايپا به بخش خصوصي، براي اولين بار از تدوين و نهايي سازي « استراتژي توسعه صنعتي» كشور سخن به ميان آمد كه مسلما مسئله اي مهم و وراي اضطرارات است. البته استراتژي نويسي در وزارت صمت، داستان مكرر و مطولي دارد كه بعدا به آن خواهم پرداخت. موضوع بواسطه آغازهاي بدون پايان، به جاي استراتژي صنعت، تبديل به صنعت استراتژي نويسي شده است!

آقاي پزشكيان به رغم گذشت 6 ماه از رياست جمهوري، همچنان خودش بود. وارد سالن كه شد گرمش بود اما اجازه نداد كه دستگاههاي سردكننده هوا را روشن كنند. كاپشن معروفش را در آورد و پشت صندلي انداخت و شروع كرد به گوش كردن و يادداشت برداري. با اينكه مي گفت خيلي با ادبيات و مفاهيمي صنعتي و معدني آشنايي فني ندارد اما گاه در وسط گزارش ها، سوالي مي كرد كه كسي به قول معروف مهملات تحويلش ندهد.

با همه اينها، موضوعي كه ذهن رئيس جمهور را درگير كرده بود، بيش از استراتژي توسعه و يا حتي سياست هاي صنعتي و تجاري، در مرحله اول مسئله تامين انرژي و بويژه برق تابستان بود و بخش زيادي از صحبت هاي او را ضرورت ساخت فوري نيروگاههاي خورشيدي تشكيل مي داد. مرتب مي پرسيد كه سازمان ها و شركت هاي تابعه وزارت صمت قرار است چند مگاوات انرژي خورشيدي توليد كنند و مهمتر اينكه اين نيروگاهها چه زماني به بهره برداري خواهد رسيد؟ انتظار داشت تا آغاز تابستان اتفاقي بيفتد.

آقاي مهندس اتابك وزير صمت، ضمن ارائه گزارشي اقدامات وزارت صمت در اين خصوص، در باره تامين برق از محل ساخت نيروگاههاي خورشيد به مشكل تامين مالي اشاره كرد. حتي گفت كه هزينه ساخت نيروگاه خورشيدي بيشتر از ساخت نيروگاه گازي است. آقاي پزشكيان همچنان تاكيد بر انرژي خورشيدي داشت. وزارت صمت مي گويد در 11 ماهه گذشته 53/3 ميليارد دلار درآمد صادراتي داشته كه فعلا 42 ميلياردبيشتر تحويلش نشده

حالا در هر صورت، غرض اشاره به اقتضائات و اضطراراتي است كه فرايند سياستگذاري صنعتي را تحت تاثير قرار مي دهد. در ادبيات توسعه زماني بحث بر سر دو استراتژي توسعه و بقاء بود. دولت آقاي پزشكيان با اينكه از طرف طبقه متوسط و نيروهاي توسعه خواه كشور حمايت شده و بطور طبيعي بايد مدافع استراتژي رشد باشد، اما به گمان من، استراتژي فعلي رئيس جمهور، عبور از كابوس، تابستان بي برقي است. او البته ممكن است، به هر قيمتي شده مشكل ناترازي انرژي هاي فسيلي را حل كند كه البته كار كوچكي هم نيست.