سرنوشت «رضا اصفهاني»؛ کسی که می خواست قهرمان اصلاحات ارضی در جمهوری اسلامی باشد

از دوران كودكي و نوجواني و جواني رضا اصفهاني، اطلاعات زيادي در دست نيست. همين قدر مي دانيم كه او مدتي كارگري كرده و در مدرسه مروي تهران درس حوزوي خوانده و مدتي را هم در نجف گذرانده است و در حوالي سال 54  با حسينه ارشاد در پيوند بوده است. در شناسنامه او متولد 1314 درج شده است.

از ويژگي هاي بارز رضا اصفهاني كه در آثار نوشتاري او هم مشهود است، اسلام گرايي افراطي و ضديت با تاريخ ايران باستان است. نخستين كتاب تحقيقاتي او با عنوان ” ایران از زرتشت تا قیامهای ایرانی ” كه بعد از پيروزي انقلاب مجوز انتشار يافت، مضموني باستان ستيزانه دارد و در مجموع مي خواهد بگويد ايران هرچه دارد از اسلام است!

او در سال 1358 و در دوران سرپرستی عباس شیبانی بر وزارت کشاورزی، مدتی را به عنوان معاون وزیر در امور  روستایی انتخاب شد و طرح معروفش تحت عنوان « اصلاحات ارضی اسلامی» را به اجرا در آورد که غوغایی در کشور به پا کرد و اگر دیر جنبیده بودند، بساط مالکیت خصوصی زمین در ایران را برچیده بود.

رضا اصفهانی که خود را اقتصاددان اسلامی معرفی می کرد و کتابی با عنوان « اقتصاد از دریچه اسلام» نوشته بود، به نوعی سوسیالیسم عمیق اسلامی و حتی ریاضت کشی در زندگی فردی باور داشت. به نظر او اساس اسلام بر عدالت است و برای این منظور باید از اغنیا گرفت و به فقرا بخشید.

رضا اصفهاني البته آدم شارلاتان و شيادي نبود، زندگي شخصي او هم عاري از ثروت خواهي و مال اندوزي بود. صبح زود وارد ساختمان وزارت كشاورزي مي شد و تا پاسي از شب كار مي كرد. خورد و خوراك و هزينه هاي شخصي او بعيد است كه از يك كارمند معمولي فراتر رفته باشد اما با هر گردش قلم او ميلياردها تومان املاك و دارايي زير و رو مي شد و خانواده هایی به خاک سیاه می نشست. رضا اصفهاني در حقيقت انسان باورمندي بود اما با باورهاي خطرناك كه اثرات مخربش از خود او فراتر مي رفت.

شمشیری که رضا اصفهانی برای مصادره و ملی کردن اراضی خصوصی از نیام کشیده بود، در ابتدا با تشویق و هلهله انقلابیون تندرو مواجه شد. حتی گروههای چپ و کمونیست هم احساس می کردند که در این فقره از او عقب مانده اند و از رضا اصفهانی به عنوان قهرمان نويافته ضد استکباری یاد می کردند.

به زودی شمشیر بران این جوان عبوس و افراطی به استخوانی سخت گیر کرد که فکرش را نمی کرد. گروهی از ملاكين و زمینداران به علمای محلی فشار آوردند و علمای محلی به روحانیون متنفذ حکومتی رجوع کردند و عملکرد رضا اصفهانی در الغای مالکیت خصوصی زمین، با تردید های جدی مواجه شد.

بعدها شورای نگهبان که در اوایل سال 59 تشکیل شده بود، روند مصادره و ملی سازی اراضی کشاورزی را متوقف کرد. امام خمینی هم در برخی محافل نسبت به رفتار رضا اصفهانی ( و نیز طاهر احمد زاده و کاظم سامی) ابراز نارضایتی کرده بود

اصفهانی با شهرتی که از محل مصادره ها و یا به قول رفقایش «استکبار ستیزی» کسب کرده بود، در نخستین مجلس تشکیل شده بعد از انقلاب، به عنوان نماینده ورامین به مجلس راه یافت. در سالهای اول نمایندگی، خود را مستقل از همه گروههای سیاسی ونشان داد. حتی با بنی صدر، مجاهدین خلق و حزب جمهوري اسلامي نیز سازگاری نداشت.

رضا اصفهانی در آغاز دوره نمایندگی یعنی بیست و سوم شهریور 1359 که هنوز سه ماهی از عمر مجلس نگذشته بود، آخرین ریسک زندگی اش را کرد و در نطقی انتحاری اعلام کرد که جمهوری اسلامی و حتی شخص آیت الله خمینی از مسیر استکبار ستیزی که در سالهای قبل از پیروزی انقلاب 57 اعلام شده بود، عدول کرده است و به گفته او « مستضعفین، مستضعف تر و مستکبرین، مستکبر تر شده اند»!

سخنان اصفهاني كه به اينجا رسيد جو مجلس متشنج شد؛ آنهم مجلس اول كه بطور طبيعي يكي از متنوع ترين و متساهل ترين مجالس بود. روحانیونی که در آن زمان سخن گفتن از مستضعفان از نماز شبشان واجب تر بود، طاقت این درجه از مستضعف بازی را نداشتند. یکی از نمایندگان گفت: ” ما اجازه نخواهیم داد یک نفر آدم بی هیچ چیز  با شعار  خودش را به مجلس برساندو بعد هم در مجلس با شعار بخواهد مجلس را تحت تاثیر قرار بدهد”.

به این ترتیب رضا اصفهانی که می خواست حسن ارسنجانی ( قهرمان اصلاحات ارضی دوره پهلوی) جمهوری اسلامی باشد به اتهام افكار التقاطي از اسب افتاد و از تمام آن دلدادگاني كه پاي درس هاي اقتصاد اسلامي او مي نشستند و مشوق او در مصادره ها و بگير و ببندها بودند، یک نفر حتی در مراسم ختم او شرکت نکردند و به اين ترتيب قهرمان نويافته ضد مالكيت خصوصي در تنهايي و انزوا از یادها رفت و دیگر هیچ کس از او چیزی نگفت

يكي از ويژگي هاي انقلابها، به هم ريختگي طبقات اجتماعي و به قدرت رسيدن اتفاقي آدم هايي است كه مي توانند بسيار اثر گذار و در عين حال خطر آفرين باشند؛ رضا اصفهاني يكي از آنها بود. اصفهاني كه شانه به شانه بازرگاني و سحابي و هاشمي و چمران و صباغيان و غيره وارد مجلس شده بود، اگر تشكيلات و روزنامه و حزبي مي داشت بعيد نبود تا به رئيس جمهوري  ایران هم برسد.

زندگي و سبك رضا اصفهاني البته پند ديگري هم دارد؛ اينكه چشم انداز افراط گرايي بسيار تيره و تار است. كساني كه با عملكرد شعاري و احساسي ديگران را از زندگي ساقط مي كنند، خودشان هم بالاخره از چشم مي افتند و سقوط مي کنند.