قطر چگونه ازیک رسانه خبری، ثروت ملی ساخت؟

مي شود به رهبران همه كشورهاي عربي ناسزا گفت اما انصافا نمي شود برخي از كارهاي مهم و اساسي آنها را ناديده گرفت؛ يكي از همين كارهاي تحسين برانگيز،  تاسيس شبكه تلويزيوني « الجزيره» قطر است.

قطر تا اواسط دهه 1370 شمسي، در معادلات سياسي خاورميانه، عددي به حساب نمي آمد. حكومت « شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی» كه عليه پدرش كودتا كرده بود، در افكار و انظار عمومي نيز اعتباري نداشت. تنها چيزي كه به ذهن او رسيد و هيچكدام از حكومت هاي عربي خاورميانه توان درك آن را نداشتند، قدرت بهره گيري درست از رسانه براي تقويت نفوذ سياسي و اعتبار ملي بود.

از اينرو، در آبان 1375 (اول نوامبر1996) يكصد و پنجاه ميليون دلار هزينه كرد و يك شبكه تلويزيوني با عنوان «الجزيره» راه انداخت. بهترين نويسندگان، خبرنگاران، عكاسان، فيلم سازان و مجريان عرب زبان را از سراسر دنيا جذب كرد. حتي بسياري از  كاركنان «بي بي سي عربي» كه زماني به او فحش مي دادند و مسخره مي كردند را نيز، به استخدام درآورد.

«الجزيره» در شروع كار، يك سياست خبري حرفه اي و مستقلي را در پيش گرفت. اين استقلال البته عليه منافع ملي كشورش نبود اما يكسره هم در خدمت پروپاگانداي سياسي حكومت قرار نداشت. براي بسياري از حكومت هاي خاورميانه سخت بود كه باور كنند، يك شبكه تلويزيوني مستقر در يك كشور عربي، گاهي مي تواند سياست هاي رسمي حكومت آن كشور را نقد كند اما اين واقعيتي بود كه در «الجزيره» به وقوع پيوست.

شبكه تلويزيوني الجزيره بزودي نشان داد كه قدرت ملي صرفا در وسعت جغرافيايي، چاههاي نفت و گاز و تعداد ارتش و نفرات نيست. نمايندگي هاي خبري، در كشورهاي قدرتمند عربي راه انداخت و شروع كرد به اخذ و تحليل رويدادهاي خاورميانه؛ وانمايي مسائل پيچيده اي در درون جوامع عربي كه رسانه هاي غربي توان فهميدن و رسانه هاي داخلي، جرات انعكاس آنرا نداشتند.

همه رويدادهاي مهم خاورميانه از جنگ افغانستان و عراق گرفته تا درگيرهاي لبنان را بدون كم و كاست و با دقت و وسواس، زير پوشش خبري گرفت. به طوريكه حدود 70 درصد از مخاطبان شبكه هاي خبري در كشورهاي عرب زبان را به خود جذب كرد و به يك چالش جدي امنيتي براي رژيم هاي بي ثبات خاورميانه تبديل شد.

در ابتد، طبق عادت مالوف، ا از سوي رسانه هاي بي شمار رسمي در عربستان، مصر، ليبي، عراق، امارات و غيره… مورد اتهام و حمله قرار گرفت. حتي به خاطر پخش مصاحبه هايي از گروههاي معارض خاورميانه، سياست آنرا انگليسي، سلفي گرا و تفرقه انگيز خواندند. آمريكا كه درگير جنگ با طالبان و القاعده و سپس داعش بود، آنرا يك شبكه حامي تروريسم مي خواند  اما به تدريج  هم كشورهاي عربي و هم كشورهاي غربي پذيرفتند كه «شبكه الجزيره» را بايد به عنوان يك« بازيگر منطقه اي» حتي مستقل از دولت قطر،  به رسميت شناخت. در ماجراي بهار عربي، خيلي از سران رژيم هاي عرب زبان، بقاء و زوال خودشان را به رويكرد خبري تحليلي الجزيره، متصل مي دانستند

اين شبكه كه با 500 نفر نيرو و يك فقره وام دريافتي كار خود را شروع كرده بود، اكنون در حوزه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، ورزشي و سرگرمي به چندين زبان زنده دنيا، برنامه پخش مي كند. بسيار از شركت هاي تجاري بزرگ دنيا در صف پخش رپورتاژ خبري و آگهي هاي بازرگاني از  تلويزيون الجزيره، قرار دارند و شايد تنها تلويزيون بين المللي در خاور ميانه است كه مي تواند ادعا كند، وابستگي ما به حكومتش ندارد.

خلاصه بسياري از رهبران و رژيم هاي خاور ميانه مثل صدام مبارك و قذافي كه با شيخ حمد فالوده نمي خوردند، اكنون رفته اند اما آل ثاني و شبكه الجزيره باقي مانده است. حتي بن سلمان حاكم عربستان نيز  چشمش به الجزيره است كه مبادا خبري ناگهاني و  بادي ناموافق از سوياين شبكه، به سقوط ارزش سهام غول نفتي آارامكو منجر شود و بسياري از حكومت هاي ديگر، به الجزيره باج مي دهند كه در ميانه بحرانهاي ناگهاني، پاپيچ آنها نشود.

اغراق نيست اگر بگويم كه تصوير امروز كل خاورميانه و حتي تصوير كشور ما،  نزد رسانه ها و افكار عمومي غرب، تا حد زيادي همان تصويري است كه شبكه الجزيره مي سازد. رويدادهاي خبري ايران، ابتدا توسط  الجزيره مخابره مي شود و سپس توسط انگليسي زبان ها در رسانه هاي اروپايي و آمريكايي ترجمه و منتشر مي شود و در نهايت، توسط مترجمان ايراني به زبان فارسي ترجمه و به عنوان خبر و تحليل به خورد مردم ايران داده مي شود. شايد بسياري از برداشت هاي نادرست غرب از جامعه و حكومت ايران، تصوير كج و معجوج است كه الجزيره ترسيم و ترويج مي كند و البته توسط برخي رفتارهاي نامتعارف داخلي، باور پذير تر مي شود. خلاصه بخواهيم يا نخواهيم، اكنون الجزيزه واسطه رسانه اي خاورميانه و غرب است

فعلا فرصت مقايسه شبكه الجزيره با صدا و سيماي 80 هزار نفري ايران با بودجه سالانه هزار و 800 ميليارد توماني نيست اما در مجموع، تجربه تاسيس «الجزيره» ثابت مي كند كه تشكيل رسانه هاي قدرتمند، حتي اگر نامنطبق با تبليغات رسمي يك كشور نباشند، بازهم نوعا، عامل اقتدار و اعتبار ملي و بين المللي آن كشور خواهند بود.

در حكومت قطر هم به عنوان يك  رژيم بي اعتماد خاورميانه اي، حتما اين تصور وجود داشت كه برخي خبرنگان، قلم به مزد و خريدني هستند اما اگر اين همه نويسنده و هنرمند و خبرنگار، خريدني بود؟  خود خريدار آن شدند و آنان را طعمه دشمنان خود نكردند

 اطلاعات بيشتر در باره شبكه «الجزيره» را در لينك زير بخوانيد

برندي به نام شبكه الجزيره 

تلویزیون الجزیره، نخستین کانال ماهواره‌ای عربی متعلق به کشور قطر است که در سال 1996 کار خود را با دریافت سرمایه‌ای به مبلغ ۱۵۰‌میلیون دلار آمریکا از امیر قطر شروع کرد. بسیاری از کارکنان این کانال از بی‌بی‌سی عربی استخدام شدند. در واقع تعطیلی بخش عربی بی‌بی‌سی در آن زمان باعث شد خبرنگاران و گزارشگران عرب آن رسانه به شبکه الجزیره جذب شوند. این امر باعث شد عده‌ای این شبهه را مطرح کنند که شبکه الجزیره توسط بی‌بی‌سی تاسیس شده، درحالی‌که الجزیره شبکه‌ای مستقل است

این شبکه تلویزیونی در حال حاضر با کسب بیش از۵۰‌میلیون بیننده عرب زبان در سراسر جهان (۷۶‌درصد مردم عرب زبان جهان) به رقیبی برای شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی مبدل شده است. تلویزیون الجزیره که با پخش برنامه و خبر به‌صورت ۲۴ساعته، سی‌ان‌ان دنیای عرب به‌شمار می‌آید برخلاف ابعاد و وسعت کم خود به شهرت بسیاری دست یافته است. تلویزیون الجزیره مدعی است که تنها شبکه تلویزیونی مستقل از نظر سیاسی در خاورمیانه است و به پوشش تمامی نظریات، بدون غرض‌ورزی و با رعایت امانت در بیان واقعیت می‌پردازد.

تاریخچه برند

«شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی» پس از انجام کودتا علیه پدرش و احراز مقام امیری قطر، شبکه تلویزیونی الجزیره را در اول نوامبر سال ۱۹۹۶ (آبان ۱۳۷۵) با تخصیص میلیون‌ها دلار تاسیس کرد. هدف امیر قطر از این اقدام شناساندن کشور کوچک قطر در جهان و ایفای نقشی بزرگ توسط این کشور در دنیای رسانه‌ای بود. وی همچنین در نظر داشت با این عمل عربستان سعودی کشور همسایه و رقیب خود را تضعیف کند.

منبع موثق اطلاعات

امروزه این برند خبری با بیش از ۳۰ دفتر و صدها خبرنگار در سراسر جهان تبدیل به نامی جهانی شده، به طوری که مردم، دولت‌ها و تصمیم گیرندگان در سطح جهان نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند. در جریان جنگ افغانستان، این کانال به‌صورت 24 ساعته اخبار جنگ را پوشش می‌داد. همچنین دفتر الجزیره در کابل در جریان این جنگ همانند تخریب دفتر این کانال در بغداد در جریان جنگ عراق توسط نیروهایی آمریکایی بمباران شد. بسیاری از مردم جهان به الجزیره به‌عنوان یک منبع موثق اطلاعات نسبت به کانال‌های خبری دیگر می‌نگرند، در نتیجه این شبکه از پربیننده‌ترین کانال‌های خبری در خاورمیانه محسوب می‌شود.

کانال‌های متعدد تلویزیونی

الجزیره کانال‌های متعدد خاص تلویزیونی را علاوه بر کانال اخبار به‌ کار گرفته ‌است. این کانال‌ها شامل یک کانال زبان انگلیسی که در نوامبر سال 2006 تاسیس شد، کانال مستند الجزیره، کانال ورزشی الجزیره، یک کانال عمومی ورزشی به زبان عربی، پخش زنده الجزیره که همایش‌ها را در زمان واقعی خود بدون هیچ‌گونه ویرایش یا اعمال نظر پخش می‌کند و همچنین یک کانال تلویزیونی برای کودکان است که سرمایه آن متعلق به موسسه توسعه جامعه، علوم و آموزش قطر است.

همچنین این شبکه درصدد راه‌اندازی یک کانال موسیقی و یک روزنامه بین‌المللی است. برنامه‌های این کانال تلویزیونی به‌صورت آنلاین از طریق وبسایت نیز قابل مشاهده است. بخش عمده برنامه‌های شبکه الجزیره به اخبار، گزارش‌های خبری و تفسیر و مصاحبه در زمینه‌های سیاسی اختصاص دارد. اما گزارش‌های اقتصادی، بازرگانی، فرهنگی، هنری و بهداشتی نیز در برنامه‌های آن گنجانده می‌شود.

تبلیغات هدفمند

با تاسيس شبكه پرنفوذ الجزيره عربی و همچنين شبكه جهانی انگليسی زبان؛ الجزيره قدرت نرم خود را در صحنه جهانی تقويت کرد این کانال توسط گزارشگران مختلف، سیاستگذاران و مدیران در سراسر دنیا به جهت پیگیری اخبار سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی دیده می‌شود و حیطه گسترده‌ای از نظر بیننده دارد. بنابراین شرکت‌های مختلفی تمایل به تبلیغ در این کانال دارند و سفارشات بی‌شماری جهت تبلیغ در این کانال تلویزیونی به دست مدیران تبلیغات آنها می‌رسد.

قطر با راه‌اندازی الجزيره ورزشی در بخش‌های تجاری و پخش انحصاری مسابقات فوتبال و ديگر رويدادهای ورزشی جهان به جمع مدعيان جهانی پيوست و به عنوان اولين شبكه ورزشی عربی در جهان تبديل شد.با گسترش بخش ورزشی انگليسی نيز اين شبكه به برندی جهانی و بين‌المللی در انعكاس اخبار ورزشی جهان تبديل شد