چرا صنعت سینمای ایران در دوره مظفرالدین شاه حاشیه ساز شد؟

ورود سینما به ایران در دوره قاجاریه از همان ابتدا با حاشیه‌ها و حرف و حدیث‌هایی مواجه شد که هنوز هم دامنه اعتراض به آن، به‌ کلی برچیده نشده است.

همه این حاشیه‌ها مبتنی بر سوء تفاهم‌های فرهنگی بود که ارتباطی به اصل صنعت سینما نداشت. یکی از این حاشیه‌ها که نزدیک بود کل موجودیت سینما را در همان ابتدای کار، به کلی نابود کند، ارتباط دادن خرید سینماتوگراف به اصل قرار داد دارسی بود.

مطابق گزارش‌های موجود، نخستین سفر مظفرالدین شاه قاجار به فرنگ در روز ۲۴ فروردین ۱۲۷۹ شمسی (۱۳۱۷قمری) آغاز شد. این سفر که زمینه‌ساز خرید برخی تجهیزات و ورود سینماتوگراف به ایران شد، به تشویق فراماسون‌هایی همچون علی‌خان ظهیرالدوله و با همراهی روسوفیل بدنامی همچون علی‌اصغرخان اتابک انجام شد.

در این سفر مظفرالدین شاه، دستور ابتیاع سینماتوگراف را به صنیع‌الدوله و پسرش میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی داد تا در برگشت به ایران، آن را همراه بیاورد. یک سال بعد که سینما وارد ایران شد، تبدیل به علاقه و سرگرمی عجیب شاه شد.

درست در همین زمان، ویلیام ناکس‌‌دارسی (سرمایه‌دار انگلیسی)، موفق به عقد یک قرارداد استعماری ظالمانه شد که به‌ موجب آن امتیاز استخراج معادن و بهره‌برداری و لوله‌کشی نفت و قیر ایران برای مدت ۶۰ سال در اختیار او قرار می‌گرفت.

مخالفان شاه، عقد این قرارداد را با ورود سینما مرتبط دانستند چرا که به گفته آنها، هم سفر شاه به خارج و خرید سینماتوگراف و سرگرم شدن او و هم عقد قرارداد دارسی، جملگی با نقشه و توصیه تشکیلات فراماسونری در ایران اتفاق افتاده است.

این شایعه منشا شروع بدبینی ها علیه صنعت سینمای ایران بود و در دوره های بعدی تحت تاثیر عوامل دیگر تقویت شد.

برگرفته از مقاله شهلا کرمی «سوء تفاهم‌های فرهنگی تاسیس سینماتوگراف در ایران» مندرج در مجله کارخانه دار