صادق فاتح؛ سرمایه گذار نخریسی مشهد و پایه گذار کارخانجات جهان در کرج و تهران

محمدصادق فاتح یکی از بزرگترین کارخانه داران و خیرین زمان پهلوی بود که تمام مجموعه‌های وی با برند « جهان » ثبت شده‌است.

وی مالک مجموعه بزرگی از کارخانجات و املاک از جمله کارخانجات روغن نباتی جهان، جهان چیت، پتو بافی جهان، چای جهان، صابون جهان و تعداد زیاد دیگری از اموال منقول و غیر منقول بود و با سرمایه گذاری در بخشها و صنایع مختلف و ایجاد تعداد زیادی فرصت شغلی، نقش مهمی در توسعه صنعتی ایران دهه ۴۰ و ۵۰ داشت.

زادگاه و اصالت فاتح

محمدصادق ‌عرب سال ۱۲۷۷ در یزد متولد شد. وی چهارمین نسل از خاندان محمدباقر ‌عرب بود که از جزیره بحرین به داخل ایران مهاجرت کردند. او برای تحصیل در رشته مهندسی کشاورزی به کشور هند رفت.

نامزدش رقیه غضنفر که جهان صدایش می کرد در این دوران بر اثر آبله نابینا شد، اما وی پس از بازگشت با او ازدواج کرد. او فعالیت تجاری خود را از غرفه پدر آغاز کرد و سپس به تجارت فرش در بیرجند پرداخت. اوایل سال ۱۳۰۰ وارد مشهد شد و با یکی از فرزندان دایی خود از خاندان لاری به کار تجارت پرداخت.

 در دوره حضور در مشهد رشد کرد تا جایی که هنگام تاسیس کارخانه ‌نخریسی نه تنها یکی از سهامداران اصلی شد بلکه با استفاده از روابطش در هند تعدادی از زرتشتیان را هم به عنوان سرمایه گذار همراه این شرکت کرد. محمدصادق ‌عرب آبان ۱۳۱۴ نام خانوادگی خود را به فاتح تغییر داد و در نشریه اتاق ‌تجارت مشهد این تغییر را اعلام کرد.

 شرکت های سهامی ایالتی قماش و پوست و روده خراسان از دیگر شرکت های خراسانی بودند که محمدصادق ‌فاتح سهامدار آن‌ها بود. او در سال های پس از جنگ ‌دوم ‌جهانی به کرج مهاجرت کرد و سبب رونق ایران شهر شد. از جمله اقدامات مهم او می توان به تاسیس شهرکهای مجلل و با امکانات رفاهی متعدد از جمله جهانشهر کرج با تمامی مکان‌های تفریحی و درمانی و علمی و آموزشی مانند بیمارستان مدنی فعلی و مدرسه و مسجد جامع قدیمی چهارصد دستگاه، کوی کارمندان و باغات گلابی و سیب جهانشهر اشاره کرد. از اینرو او را پایه گذار کرج نوین نامیده اند. محمدصادق ‌فاتح همچنین ۵ مدرسه در کرج، تهران و مشهد ساخت. البته تاثیرگذارترین فعالیت آموزشی او، احداث «آموزشگاه حرفه‌ای فاتح» بود که امروز مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای کرج است.

داستان شکل‌گیری جهانشهر به یاد جهان خانم 

جهانشهر منطقه‌ای زیبا و سرسبز در شهر کرج که از مناطق عیان نشین کرج است، ماجرای آن شنیدنیست.

محمد صادق فاتح یزدی متولد ۱۲۷۷ برای تحصیل در رشته مهندسی کشاورزی به کشور هندوستان میرود. در حالیکه نامزدش خانم رقیه غضنفر که جهان صدایش می‌کردند در یزد منتظر برگشت او بود.

اما خانم جهان به دلیل بیماری همگیر آبله بینایی خود را از دست می‌دهد. به آقای فاتح بعد از برگشت از هند توصیه می‌شود از ازدواج با خانم جهان صرف نظر کند، اما ایشان به دلیل عشق و علاقه به مهربانو جهان با او ازدواج می‌کند و این اتفاق مانع عشق آن دو نمی‌شود.

به دلیل بروز خشکسالی و قحطی در یزد آقای فاتح و بستگانش کرج را برای زندگی انتخاب می‌کنند. با توجه به توان مالی و خانوادگی شروع می‌کند به کشاورزی و تاسیس کارخانه‌های مختلف در کرج روغن نباتی جهان، چای جهان، جهان چیت، یخ سازی جهان، پتو بافی جهان، صابون جهان، روغن موتور جهان و …بله به دلیل عشق به همسر نام کارخانه ها و باغات خود را جهان نامید.

منطقه جهانشهر با درخت‌های سربه فلک کشیده گردو، چنار و… محصول تلاش و پشتکار این انسان میهن پرست است.

ماجرای ترور فاتح

در سال ۱۳۵۳ در یکی از کارخانه های جهان شورش کارگری اتفاق افتاد و محمد صادق فاتح از نیروهای امنیتی تقاضا کرد تا به کنترل اوضاع بپردازند. این اقدام باعث شد تا در ۲۰ مرداد همان سال و در هنگامی که عازم محل کارش بود در محدوده پل ستارخان توسط سازمان چریکهای خلق هدف ترور قرار گرفته و به قتل برسد و بر اساس وصیتش، در باغ ‌فاتح جهانشهر دفن شد. . ترور او در آن زمان واکنش های زیادی را برانگیخت.

کارخانه روغن نباتی جهان در سال اول تأسیس(۱۳۳۶) روزانه ۵ تن روغن نباتی تولید می‌کرد و در سال ۱۳۵۶ روزی ۲۰۰ تن تولید روغن نباتی داشت. این کارخانه به همراه دیگر اموال فاتح در سالهای بعد از انقلاب مصادره شد و رو به ویرانی نهاد!

محمدصادق ‌فاتح سرانجام ۲۰مرداد۱۳۵۳در محدوده پل ستارخان توسط فدائیان خلق ترور