شعر عارف قزوینی در اعتراض به اخراج مورگان شوستر از ایران

تحریریه کارخانه دار:

مورگان شوستر حقوقدان و مستشار مالی آمریکایی بود که پس از انقلاب مشروطیت به ایران دعوت شد تا به اوضاع مالی کشور، سر و سامانی بدهد اما حضور او باعث حساسیت دیگر دولت های خارجی شد.

دولت انگلیس و روسیه که حضور شوستر در ایران را مخالف منافع خود تشخیص می دادند، در صدد بودند تا هرطور شده کاری کنند که او در ایران نماند. از اینرو، وزیر مختار روسیه اولتیماتوم داد  که اگر تا ۴۸ ساعت، دولت ایران شرط اخراج شوستر و شرایط دیگر را نپذیرد، قشون روسیه از رشت به دیگر نقاط ایران اعزام خواهند شد.

مجلس شورای ملی، ابتدا  اولتیماتوم روس را رد کرد، در پی رد اولتیماتوم روسیه، مجلس تعطیل شد و دولت حکم انفصال شوستر را پذیرفت.مورگان شوستر در بهمن ماه ۱۲۹۰ ایران را ترک کرد و این اقدام به غرور ایرانیان برخورد.

بیانیه کمیته مجازات

کمیته مجازات  که متشکل از عده‌ای وطن‌پرست افراطی بود در یکی از بیانیه‌ها با اشاره به اخراج مورگان شوستر، این کار را محکوم و آن را دسیسه وطن فروشان دانست.

در این بیانیه آمده‌است:

… چه کنیم که دست خارجی و طمع مال، یک عده مردمی را که خواهی نخواهی هم وطن ما هستند بدبخت و ننگین نمود و بدبختانه اصرار می‌کنند که بدبخت‌تر بشوند. بالجمله (شوستر) رفت، یک مستشار وظیفه‌شناسی را که با یک روح پاک و نیت مقدس در صدد ایفای مأموریت بود از ایران بیرون کردند، هنوز از خاطره‌ها فراموش نشده که بیرون کنندگان شوستر با چه قدرت غیرمحدودی یک نفر دیگر را به نام (مرنار) در مسند خزانه‌داری برقرار و با اختیارات مطلقه مقدرات ایران را به عهده او محول داشتند. مرنار که بود(؟) متعاقب او چه کردند(؟) از موضوع خارج و مقصود ما منتخب الدوله است که صرف نظر از تاریخ گذشته او می‌خواهیم بگوییم این آدم چه کرد و این حوادث در وجود او چه اثری تولید کرد! …

عارف قزوینی در رابطه با اخراج مورگان شوستر چنین سرود:

ننگ آن خانه که مهمان ز سر خوان برود

جان نثارش کن و مگذار که مهمان برود

گر رود شوستر از ایران،رود ایران بر باد

ای جوانان مگذارید که ایران برود

مشکل اصلی ایران از نگاه  شوستر

مورگان شوستر حاصل تجربه حضورش در ایران را در کتابی با عنوان « اختناق ایران» منتشر کرد. او در این کتاب مشکل اصلی جامعه ایران را این چنین بیان کرد:

« فرار ایرانیان از پرداخت مالیات، برای آنان به صورت یک عادت درآمده‌است و مجبور ساختنشان به ترک این عادت آسان نخواهد بود و تا مسئله مالیات‌گیری دقیق در ایران حل نشود و در این مورد دقت لازم به عمل نیاید هیچ‌یک از مشکلات این کشور برطرف نخواهد شد. قدرت دولت‌ها از مالیات رونق می‌گیرد همان‌طور که در بررسی تاریخ ملل، اضمحلال زمامداری‌ها نیز با مالیات مرتبط بوده…»

شوستر پس از بازگشت به آمریکا، از سال ۱۹۱۵ تا ۱۹۳۳ به عنوان مدیرعامل مؤسسه انتشاراتی قرن (Century Company) و از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۵۲ (که بازنشسته شد) به عنوان مدیرعامل شرکت Appleton-Century Crofts Inc در نیویورک مشغول به کار شد و در سال ۱۹۶۰ درگذشت