«تي تال- tital» کنید تا « تیت و پر نشوید»!

دوم اسفند روز زبان مادري بود، البته اصل نامگذاري اين روز به واكنش مردم قرن بيستم به گسترش بيش از حد و حصر زبان انگليسي به سرزمين هاي آفريقايي و آسيايي بر مي گردد كه انگليسي در واقع زبان اداري بسياري از كشورهاي تحت سلطه، شده بود. به همين دليل، برخي روشنفكران اين كشورها احساس كردند كه زبان ملي آنها در معرض خطر و نابودي است. به همين دليل، پيشنهادي به سازمان ملل ارائه شد تا يك روز هم به نام «روز پاسداشت زبان مادري»، نامگذاري شود. با اين حال، ما زبان مادري را در اينجا مترادف با زبان محلي مي گيريم تا اين بهانه يادي هم از زادگاهها و خاستگاههاي خود كرده باشيم.

توجه به زبان مادري البته  به هيچ وجه به معني قرار دادن زبان ها و  گويش هاي محلي در مقابل زبان رسمي و ملي نيست؛ هر چند زبان هاي محلي اصلي ترين منبع و منشا تغذيه و تكامل زبان ملي به حساب مي آيد و نبايد از ارزش و اهميت آن غفلت كرد.از اينرو، به رغم اينكه گويش ها و لهجه ها باعث تقويت هويت و گسترش دلبستگي هاي قومي و محلي ما مي شود اما آنچه همه ما را به هم پيوند مي دهد و به لحاظ تاريخ عامل احيا و بقاي ملت ايران بوده است، «زبان فارسي» است.

در منطقه باخرز و جام و تايباد، چون بافت و ساخت قوميتي ندارد و همه به زبان فارسي تكلم مي كنند، خوشبختانه خيلي از آن دسته چالش ها و دردسرهايي كه  قوم گرايان و فارسي ستيزان در ديگر مناطق كشور به راه انداخته اند، خبري نيست.  اما لغات، اصطلاحات، گويش ها و لهجه هاي متنوع و زيبايي داريم كه بايد حفظ شود و دست كم در گفتگوهاي روزانه ما مشهود باشد. برخي لغات و اصطلاحات هم قابليت آنرا را دارد كه گستره ملي پبدا كند.

بر خلاف جامعه ايران كه گاه لهجه ها مورد تمسخر قرار مي گيرد و خيلي ها تلاش مي كنند فارسي اصطلاحا «تهراني» و بدون لهجه صحبت كنند در اغلب كشورهاي انگليسي زبان، از لهجه به عنوان يكي از ظرفيت هاي فرهنگي ياد مي كنند و مثلا حرف زدن به زبان انگليسي با لهجه هندي و آمريكايي و چيني و فارسي را از دستاورهاي فرهنگي خودشان به حساب مي آورند.

🌿 يكي از اصطلاحات اصیل اما دارای معنی منفی در زبان فارسی که البته در بسیاری از مناطق کشور اكنون مصطلح و رایج نیست، اصطلاح «تي تال- TITAL) است که در اغلب فرهنگنامه ها به معنی مکر و نیرنگ و فریب معنا شده است. اما جالب است که این اصطلاح فقط در برخی مناطق شرق خراسان  ( مثل فریمان، باخرز، تربت جام، خواف، صالح آباد و تايباد)هنوز استفاده مي شود و معنا و مفهومی کاملا مثبت دارد و مراد از آن «دلجويي» كردن  است. وقتي مي گويند فلاني را تيتال كن، يعني اينكه در عين قدرت و حقانيت، سعي كن قدري از ناراحتي او كم كني. تهراني ها مي گويند « از دلش درآور»! معني مقابل تيتال كردن در گويش خراساني « تيت و پر» كردن يعني مجروح و نابود كردن است. 

🌿 تي تال كردن  البته به معني طلب عفو و بخشش و يا عذرخواهي كردن نيست. معمولا هم از بزرگترها انتظار است كه بعد از يك بدخلقي و مجادله، به سراغ كوچكترها ( عموما بچه ها) بروند و طرفي كه عصباني و ناراحت شده است را تي تال كنند تا از حجم عصبانيت و غم و غصه او كم شود. تي تال كردن تلاش براي كم كردن از رنج و اندوه ديگران است

🌿  شايد بشود تي تال كردن را نوعي گذشت از از اشتباه كسي دانست كه مي دانيم كار آن فرد واقعا اشتباه بوده است. به عبارتي، اگر يك فردي بي دليل نسبت به كسي پرخاش كند و وقتي عصبانيتش فروكش كرد به طرف فرد طرف منازعه برود و از او عذرخواهي كند، كار خوبي كرده است اما به معني تي تال كردن نيست. حالا اگر كسي بي دليل به كسي تعرض و بي احترامي كند و بر اشتباه خود پاي فشارد، تمايل به « تيت و پر» كردن است.

🌿 در باره ریشه و خاستگاه واژه تیتال، اطلاع دقیقی در دست نیست. اگر این واژه از شرق به غرب رفته باشد که احتمالا باید دارای همان معنی مثبت باشد که در مناطق غربی کشور به هر دلیلی دستکاری شده و كاربرد منفی یافته است. اما در هر صورت، این واژه از نگاه مردم شرق خراسان، يك واژه با شكوهي است كه از يك بزرگ منشي شخصيتي و فرهنگي ناشي مي شود. انسان هاي خود خواه، خود محور، كينه ورز و انتقام جو نمي توانند« تي تال گران» خوبي باشند.

🌿 جاي تي تال ( البته به معنی خراسانی آن )در كل فرهنگ سرزميني ما خالي است و ريشه بسياري از مشكلات و جنگ و جدال ها به همين تيتال نكردن ها و « تيت و پر» كردن  ها بر مي گردد. 

🌿به گمان من، نياز امروز  جامعه ما  چه در روابط شخصي و چه در حوزه حكمراني يعني رابطه فرد و حكومت، همين تي تال كردن و تي تال شدن است. همه ما در مواقع مختلفي از زندگي كه دچار  ظلم و عصبانيت و عصياني شديم، دوست داشتيم كسي پا پيش بگذارد و به قول تهراني ها « از دل ما درآورد» و به قول مردم مردم شرق خراسان « ما را تي تال كند» ولي افسوس كه كسي نيامد و كوتاه هم  نيامد و ما را در اوج عصبانيت و اندوه به كمينگاه انتقام راند. خيلي از  عصبانبت ها مصائب اكنون  كشور شايد با يك تيتال كردن كوچك خاصه از طرف حوزه قدرت،  حل و فصل مي شد و يا لااقل كاهش مي يافت ولي افسوس كه نشد و به نظر مي رسد كه هنوز  گفتمان تيت و پر كردن بر تيتال كردن مسلط است و خدا داند كه چه در پيش است! 

☀️ نتيجه گيري سياسي و اجتماعي : تي تال كنيد همديگر  را؛ پيش از آنكه « تيت و پر» شويد!

---