حاج حقداد بیک اسعدزاده مرزبان دلیر شرق ایران از خواف تا قائنات

حاج حقداد بیک اسعدزاده سال  1288 در ایل بَهلولی به دنیا آمد. در محیط ایل برآمد. سواری و تیراندازی آموخت و نام و نشانی در قوت وجود و اصابت رای به هم رساند. جوان بود که مرد هنرها و رزم و بزم شد. 

 دولت رضاشاه، او را مسئول امنیه کرد و نگهبانی مرز را، از زابل تا خواف، به او سپرد. مرز خاوری در آن دوره جولانگاه راهزنان و دزدان افغان بود. حاج حقداد 60 تن تیرانداز زبده ایل را برگزید، و مرزهایی را که به وی سپرده شده بود آرام کرد. همزمان سرپرست ایل بزرگ بَهلولی هم شده بود.

شهریور 1320 شوروی ها به مشهد ریختند. لشکر مشهد پاشید و هرج و مرجی درگرفت. وقتی خبرها به حاج حقداد رسید نشستن را جایز نشمرد. با برادرش، حمزه بیک، و شماری از مردان ایل، خود را به مشهد رساندند. یک چند را به شناسایی مواضع شوروی ها گذراند و سپس پی در پی، به صورت نامنظم، به متجاوزان تاختند. اسلحه و مهماتی به غنیمت گرفتند. یک بار هم زیر بمباران هلیکوپترهای شوروی چندان پا فشردند تا یک هلیکوپتر را با سلاح های ساده خود سرنگون کردند.

بعدها ستاد کل ارتش نشان هایی به این مرد دلیر داد. در دهه 1330 هم وقتی دعواهای سیاسی جو میهن را انباشت مردان او بودند که یک چند پیرامون کاخ اکبریه بیرجند، مقر اسدالله علم، را گرفته داشتند تا محل جنایتی نگردد. 

 دیگر آوازه حاج حقداد در خراسان پیچیده بود. از او قصه ها می گفتند.   اینک باز یک چند بود که افغان ها به ایران می تاختند و مردم از «اوغو تازی» (افغان تازی) پریشان بودند. دولت از او خواست تا مرز را آرام کند و او هم پذیرفت و باز سال ها مرزبان بود.  ضمنا رییس ایل هم بود.  منزل او در زردچاهِ زیرکوه مهمان خانه ای بود که هرگز خالی نمی ماند.

از دوستان تا ماموران دولتی و محلی و حتی رهگذران مانده در راه، کنار سفره او می نشستند و همیشه برای اقسام مهمانان، جا و خوراک مهیا بود. گرداندن چنان منزلی، بستگی تام به بانو صغرا مودی، همسر حاج حقداد، داشت. صغرا بانویِ کافی و شَهم نیز فروردین 1383 درگذشت. 

 حاج حقداد چهار زن گرفته بود و 14 فرزند داشت.  فرزندان حاج حقداد همه به جز یک تن زنده اند. او اسدالله بیک بود که  فروردین 1395 درگذشت.   حاج حقداد مردی بود تجددخواه. به خرج خودش مدرسه و مکتب خانه ساخت. کتاب خانه دایر کرد. نخستین مدرسه عشایری ایران را او بنیاد نهاد و سزاست که نامش در زمره پیشگامان آموزش و پرورش نوین ایران درج گردد. پزشکانی برای ایل برد. چاه های عمیق و نیمه عمیق حفر کرد.

املاک زیادی خرید تا چراگاه دام ها باشد. بهمن 1357 که آیت الله خمینی به قدرت رسید، او به نمایندگی ایلش با انقلاب اسلامی اعلام همبستگی کرد.  اینک مدتی بود که قلبش ناساز می زد. شب آخر سال 1357 ساعتی از شب برآمده حالش بد شد. چند دقیقه دیگر که از شب سپری شد قلبش از تپش ایستاد. حاج حقداد دیگر نبود. صبح یکم فروردین 1358 مردم برای شادباش نوروزی به سرای حاج حقداد آمدند. اما بر جای شادباش، دریغ و ماتم بود که مردی چُنو دیگر نیست.  پیکر او روز بعد در همان زرد چاه، مقر ایل بَهلولی، تسلیم خاک میهن شد.

زنده داشتن نام حاج حقداد پاسداشتن از میهن دوستی، آزادگی و انسانیت است. نامش متبرک و عزیز باد.

روانش شاد باد

اولین مدرسه عشایری در خراسان‌جنوبی، در مهرماه سال 1336 هجري شمسی توسط «حاج حقداد اسعدزاده» رئیس طایفه بهلولی، با مديريت «ميرمحمدبيك خزاعي» در محل کلاته نایب درتگ درمیان که محل ییلاق ایل بهلولی بود، دایر و بعداً این مدرسه در قشلاق این طایفه در محل چاه زرد زیرکوه سکونت‌گاه اصلی بهلولی‌ها، تأسیس شد. مدیریت این مدرسه را در سال‌های بعد فرزند حاج حقداد، به‌نام ا… نظر اسعدزاده عهده‌دار شد.
شاگردان اولیه مدرسه پس از گذراندن دوره ابتدایی برای ادامه تحصیلات به بیرجند و دیگر شهرستان‌ها رفتند و پس از فراغت از تحصیل مناصب مهمی به‌دست آوردند. اشتیاق بهلولی‌ها سبب شد که به فاصله‌ای اندک دبیرستان عشایری هم تأسیس شود. طایفه بهلولی که نقش به‌سزایی در تأمین امنیت مرز شرق ایران برعهده داشت و افراد زیادی از این طایفه در تشکیلات قشون قاینات و لشکرکشی‌ها حضور داشتند، همین خدمات رسمی و احساس نیاز به سواد انگیزه‌ای در پذیرش مدارس جدید و اشتیاق به آموزش در میان آن‌ها گردید.

منبع: وبلاگ شقایق کویر( نرگس خزایی و احمد رضا خزاعی)