صنعت قند و شکر در تاریخ وادبیات ایران

ایرانیان چند هزار سال پیش از میلاد با قند آشنایی داشتند. در اروپا، خوردن قند بعدها رایج شد و آن‌ها پیش از آن، از عسل برای شیرین کردن خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌کردند.

آنگونه که استاد پورداود می نویسد قبل از اسلام  «قند» در زیان فارسی «گند» نامیده می‌شد. قند ابتدا بوسیله ایرانیان در آسیا و سپس توسط یونانیان به اروپا عرضه شد‌.

شکر  شکن شوند همه طوطیان هند

این قند پارسی که به بنگاله می رود

سربازان صلیبی شکری را که از ایران به هند رفته بود را « نمک هندی» با طعم شیرین می‌نامیدند. ار کیژن طبیب مشهور یونانی، می‌نویسد که نمک هندی از حیث رنگ و سفتی مانند نمک معمولی است و از حیث طعم به عسل شباهت دارد.

شکر البته از زمان هخامنشیان در ایران کشت می‌گردید و از قرن  دوم  هجری به بعد بطور گسترده در خوزستان کشت می‌شود. «خوز» به معنی نیشکر است و خوزستان به معنی سرزمین تولید شکر است.

نظامی در این باره می‌گوید:

مگو شکر حکایت مختصر کن

چو گفتی سوی خوزستان گذر کن

قند و شکر در ادبیات منظوم فارسی جایگاه خاص خود را دارد و عمدتا اشاره به شیرینی و گوارایی چیزی دارد.

سعدی علیه الرحمه می گوید:

شکر خوش است و لیکن حلاوتش تو ندانی

من این معامله دانم که طعم صبر چشیدم

برگرفته از کتاب تاریخچه صنایع ایران، جلد اول، نوشته جلال صفارزاده، صفحه ۳۶

لیلا محمد علی پور