« نفت» غنیمت جنگی نیست، ثروت ملی است!          

5 خرداد، سالروز اکتشاف نفت در ایران است. در باره نفت و عواقب اقتصاد نفتي، خيلي تحليل ها شده كه مجال و نيازي به يادآوري نيست

خيلي ها به توسعه اقتصادي و صنعتي دوره شاه در دهه 40 خرده گرفتند كه توسعه اي وابسته به فرآورده ها و در آمدهاي نفتي بود و مردود است.

 خيلي ها هم همان زمان كه اقتصاد ايران را اقتصاد نفتي و توسعه ايران را هم توسعه حقير و كمپرادور مي دانستند، توامان در تلاش بودند تا امتيازي از همين ماده بد بو به دايي يوسف(ژوزف استالين) برسد. مثل همين هايي كه الان حواسشان به منافع و امتياز « عموپوتين» است!

در همين سالهاي بعد از انقلاب هم، خيلي ها در مقام سخن و موضع اندرز گفتند و وانمود كردند كه همه گرفتاري هاي سياسي و اقتصادي ايران از وجود نفت است و اگر نفت نبود، لابد ما كشور توسعه يافته و خوشبختي بوديم، حداقل مثل ژاپن !  

اما در همين چند سالي كه به خاطر كرونا و تحريم ها، صادرات نفت كشور به حداقل رسيد، ديديم كه نفس هاي اقتصاد كشور به شماره افتاد! ديديم كه غايت همه شعارها و بلند پروازي ها در مذاكرات و توافقات بين المللي، به مجوز فروش نفت فروكش كرد و در غياب نفت، حتي براي پرداخت حقوق و عيدي بازنشستگان كشور نيز ، منبعي وجود نداشت!

ما اين مشكل را درك مي كنيم! شوخي بردار نيست، مملكت با اين بوروكراسي عريض و طويل و ميليون ها كارمند حقوق بگير و  صدها نهاد و موسسه بودجه بگير و و دهها طرح حيف و ميل كنِ ارشاد و تبليغ و صيانت و غيره نياز به پول دارد و بخش اعظم اين پول هم بايد از محل فروش نفت تامين شود

 بپذيريم كه ما اقتصاد نفتي هستيم! بله! مي شد درآمدهاي نفتي را صرف سرمايه گذاري هاي بلند مدت و اساسي كرد و بعد از مدتي در چاههاي نفت را بست، پاهها را روي هم انداخت و مستقل از پترودلارها، كشور را اداره كرد؛  ولي ما كه اين كار را نكرديم. چرا با خودمان صادق نيستيم؟!

هيچ كس، حكومت و دولت ايران را از بابت فروش نفت سرزنش نمي كند. هر حكومت و دولت ديگري هم كه بيايد، حالا حالا، جز نفت فروشي كار ديگري نخواهد كرد. در قبل از پیدایش نفت هم، حکومت های ایرانی رانت بنيان بودند و با در اختیار گرفتن رانت آب و زمین و استقرار سیستم  تیول داری و باج گیری، سلطه آمرانه ای را بر جامعه تحمیل کردند که به استبداد شرقی و شیوه تولید آسیایی معروف شد. حتي در عهد باستان هم حكومت هاي ايراني « ميرآب» بودند و آب فروشي و زورگويي مي كردند

نفت بفروشيد! حرفي نيست اما بدانيد كه نفت سلاح سياسي نيست كه بشود با پول آن كوشش و خروش و جنبش بر پاكرد و طبقات اجتماعي را وابسته و بي هويت كرد و نيروهاي  سياسي را از مدار خارج كرد و يا با افزايش يكباره قيمت آن، بشود حال اقتصاد جهاني را گرفت، اقتصاد جهاني هم مي تواند حال ما را بگيرد! البته به وقتش. به هوش باشيد كه  براي هميشه نمي شود كه به غرب نفت فروخت و از شرق سلاح و كالا خريد!

 نفت ما، فقط در يك اقتصاد با ثبات و با قيمت هاي واقعي مي تواند به عنوان يك منبع مطمئن به درد زخم هاي ما بخورد و گرنه انفجار قيمت نفت ( تا آنجا كه تجربه ثابت كرده) پيامدي جر انفجارهاي اجتماعي و سياسي نداشته است. با ياد داشته باشيد كه از نفت 100 دلاري دوران احمدي نژاد فقط اختلاس هاي چند هزار ميلياردي به جاي ماند

ضمنا، نفت غنيمت جنگي هم نيست. ثروت ملي است. براي ملي شدن آن خيلي هزينه پرداخت شده است كه كوچكترين آن وقوع كودتا و سالها خانه نشيني محمد مصدق و بر پايي صدها جوخه اعدام است.

ايضا، نفت هديه اي و تحفه اي براي آقازاده هاي نفت فروش و به قول خودشان «تحريم شكن» هم نيست. شك نكنيد كه آنها براي تداوم اين درآمدها و استمرار سبك زندگي اشرافي و پرهزينه خود، دست به هر كاري خواهند زد، ماجرا جويي ها و  بحران آفريني هايي خواهند كرد كه نه تنها با منافع ملت ايران بلكه حتي با منافع شما هم در تضاد  خواهد بود! اين گرگهاي ايراني وال استريت، روزي كه گرسنه شوند، به خود شما هجوم خواهند آورد

خلاصه، با نفت مهربان باشيم، اگر همین اصطلاحا «بلای سیاه»  نبود، روزگار ما از این هم سیاه تر بود! 

اولين چاه نفت در ايران

🔶 این تصویری از اكتشاف و نخستين  فوران  نفت در ایران دوره قاجاریه است.

🔶  ویلیام ناکس دارسی در ۱۹۰۱ میلادی و با پرداخت مبلغی به مظفرالدین شاه و دربار، امتیاز اکتشاف نفت در ایران را گرفت.

🔶 اما 2 سال جستجوی او برای نفت در قصرشیرین و  رامهرمز  به جایی نرسید. سرمایه شرکت در حال افول بود و دستور داد تا تجهیزات را جمع کنند و به انگلستان برگردند. جورج برنارد رینولدزمهندسی حفاری که از این بابت احساس سرشکستگی می کرد پیشنهاد داد تا عملیات اکتشاف فقط چند ماه در مسجد سلیمان ادامه یابد.

🔶  حفاری در مسجد سلیمان هم بی نتیجه بود و تقریبا همگی از پیدا کردن نفت در ایران ناامید شده بودند که ناگهان در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربه خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد.

🔶 این آغاز داستان نفت در خاورمیانه بود که شکل و شمایل این منطقه را تغییر داد.. خیلی ها نفت را عامل شکل گیری اقتصاد رانتی و حکومت های غیر پاسخگو در ایران دانسته و از آن با عنوان« بلای سیاه» یاد کرده اند . اما  این حرف چندان عالمانه نیست و هیچ کدام از این انتقادها به ماهیت نفت مربوط نمی شود

🔶 نفت یک ثروت طبیعی است که می تواند در جهت  و خدمت توسعه صنعت، اقتصاد، رفاه عمومی و حتی رشد دموکراسی قرار بگیرد و يا برعكس، تبديل به عاملي براي بي نيازي از طبقات و نيروهاي اجتماعي و سركوب جامعه مدني شود. همین  دولت هاي عربی حاشيه خليج فارس که  روزگاری به نادرست مایه  تمسخر ما بوده اند يا آنها را دست كم گرفته بوديم،  اکنون شیوه بهره گیری از نفت برای رفاه عمومی را به درستي فراگرفته و عنقریب وارد فاز تازه ای از توسعه صنایع نوین خواهند شد۰

  🔶 مشکل ما در حکمرانی است. نفت را بهانه و بدنام نکنیم. یقین بدارید که اگر همین اصطلاحا «بلای سیاه»  نبود، روزگار ما از این هم سیاه تر بود!  اين حرف درستي است كه بدون نفت ما در حوزه اقتصاد ژاپن نمي شديم بلكه استعداد سياسي زيادي داشتيم كه در نبود نفت، به اقتصادي شبيه  اقتصاد كشور افغانستان تن بدهيم.