هزینه احداث کارخانه بسته بندی خشکبار

مراحل کلی برآورد هزینه احداث کارخانه

برآورد هزینه احداث کارخانه بسته‌بندی خشکبار به نقل از کاوش صنعت “فرایندی چندمرحله‌ای و کاملاً ساختاریافته است” که اگر حتی یکی از مراحل آن نادیده گرفته یا سطحی انجام شود، می‌تواند کل پروژه را با انحراف بودجه‌ای سنگین یا حتی شکست مواجه کند. این فرآیند معمولاً با تهیه مطالعات امکان‌سنجی و طرح توجیهی فنی-اقتصادی آغاز می‌شود، سپس ظرفیت تولید و سطح اتوماسیون مشخص می‌گردد، بعد هزینه‌های ثابت (زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، مجوزها و پیش‌بهره‌برداری محاسبه می‌شود.

در ادامه سرمایه در گردش اولیه (موجودی مواد، حقوق چند ماه و بازاریابی) تعیین می‌گردد، هزینه‌های عملیاتی سالانه (نیروی انسانی، انرژی، مواد مصرفی، تعمیرات و فروش) پیش‌بینی شده، تحلیل حساسیت بر اساس سناریوهای مختلف تورم، ارز و بازار انجام می‌پذیرد و در نهایت منابع تأمین مالی و نقطه سربه‌سر و دوره بازگشت سرمایه محاسبه می‌شود. انجام دقیق و حرفه‌ای این مراحل باعث می‌شود سرمایه‌گذار از ابتدا بداند دقیقاً در کدام سرفصل‌ها بودجه نیاز دارد و کدام بخش‌ها را می‌تواند بهینه یا به تعویق بیندازد.

مرحله اول: تملک زمین و ساخت سوله

تملک زمین و ساخت سوله معمولاً اولین و یکی از سنگین‌ترین سرفصل‌های هزینه‌ای در احداث کارخانه بسته‌بندی خشکبار است، چون این بخش پایه و اساس فیزیکی کل پروژه را تشکیل می‌دهد و اغلب ۲۰ تا ۴۰ درصد کل سرمایه‌گذاری اولیه را می‌بلعد. موقعیت جغرافیایی زمین تأثیر بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد و انتخاب مکان نزدیک به مراکز اصلی تولید خشکبار مانند استان‌های کرمان، خراسان رضوی، خراسان شمالی یا آذربایجان شرقی و غربی می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل مواد اولیه را به شکل چشمگیری کاهش دهد، هرچند قیمت زمین در این مناطق نیز بالاتر است. مساحت مورد نیاز بسته به ظرفیت تولید از ۱۰۰۰ مترمربع برای کارخانه‌های کوچک تا ۱۰ هزار مترمربع و بیشتر برای خطوط صنعتی بزرگ متغیر است و علاوه بر زمین خام، هزینه‌های ساخت شامل نوع سازه (سوله پیش‌ساخته سبک یا سازه بتنی سنگین)، سیستم‌های تهویه و اگزاست صنعتی، کف‌سازی اپوکسی بهداشتی ضداسید، دیوارهای قابل شست‌وشو و پانل‌های ساندویچی، اتاق‌های سردخانه بالای صفر و زیر صفر و تأسیسات برق، آب و فاضلاب صنعتی نیز در همین سرفصل قرار می‌گیرند. بسیاری از سرمایه‌گذاران برای کاهش هزینه اولیه، سوله‌های آماده اجاره‌ای یا خریداری‌شده در شهرک‌های صنعتی را ترجیح می‌دهند.

مرحله دوم: تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات خط تولید

تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات خط تولید مهم‌ترین و معمولاً پرهزینه‌ترین بخش فنی پروژه است و بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کل سرمایه‌گذاری اولیه را به خود اختصاص می‌دهد، چون کیفیت و سطح اتوماسیون این تجهیزات مستقیماً بهره‌وری، ضایعات و سرعت بازگشت سرمایه را تعیین می‌کند. دستگاه‌های اصلی خط شامل سورتینگ‌های لیزری و اپتیکال برای جداسازی ناخالصی‌ها، توزین‌های چندسر دقیق، پرکن‌های حجمی و وزنی، دستگاه بسته بندی آجیل و خشکبار در مدل‌های ساشه، بالشی، تترپک، وکیوم و گرانولی، سیستم‌های تاریخ‌زن حرارتی و جت‌پرینتر، لیبل‌زن اتوماتیک، شیرینگ‌پک و کارتن‌پک، نوار نقاله‌های مدولار، سیلوهای ذخیره موقت و بالابرهای Z شکل و بشکه‌ای می‌شود.

تجهیزات جانبی ضروری نیز شامل سردخانه‌های پنلی بالای صفر و زیر صفر، دستگاه‌های شست‌وشو و خشک‌کن میوه، باسکول‌های صنعتی ۵ تا ۶۰ تنی، سیستم‌های کنترل رطوبت و دستگاه‌های سیلوفیدر و متال‌دتکتور هستند. نکته بسیار مهم این است که هرچه سطح اتوماسیون بالاتر باشد ضایعات کمتر و بهره‌وری بیشتر می‌شود؛ به همین دلیل اکثر سرمایه‌گذاران موفق تجهیزات اصلی و حساس مانند توزین و دستگاه بسته بندی آجیل و خشکبار را از برندهای معتبر اروپایی یا ایرانی با گارانتی واقعی تهیه می‌کنند و فقط تجهیزات جانبی ساده‌تر را داخلی می‌خرند تا هم هزینه را کنترل کنند و هم ریسک توقف تولید را کم کنند.

مرحله سوم: هزینه‌های قبل از بهره‌برداری (Pre-Operating)

هزینه‌های قبل از بهره‌برداری یا Pre-Operating هزینه‌هایی هستند که اغلب نادیده گرفته می‌شوند اما می‌توانند ۵ تا ۱۵ درصد کل بودجه پروژه را تشکیل دهند و معمولاً دقیقاً در همان ماه‌های اول که هنوز درآمدی وجود ندارد، سرمایه‌گذار را تحت فشار می‌گذارند. این سرفصل شامل پرداخت به مشاوران برای تهیه مطالعات امکان‌سنجی جامع و طرح توجیهی فنی-مالی قابل ارائه به بانک، هزینه‌های طراحی پلان کارخانه، نقشه‌های معماری، تأسیسات برقی و مکانیکی توسط مهندسین مشاور نظام مهندسی، فرآیند طولانی اخذ مجوزهای متعدد از سازمان بهداشت، محیط زیست، استاندارد ایران، نظام مهندسی، آتش‌نشانی، جهاد کشاورزی و سیب سلامت، حق بیمه مسئولیت مدنی و بیمه اموال و تجهیزات در حال نصب، هزینه‌های ثبت رسمی شرکت، ثبت برند و علائم تجاری در اداره مالکیت معنوی و گاهی هزینه‌های بازاریابی اولیه و چاپ کاتالوگ می‌شود. این هزینه‌ها هرچند در مقایسه با زمین و ماشین‌آلات کوچک به نظر می‌رسند اما اگر از ابتدا بودجه‌بندی نشوند، می‌توانند باعث تأخیر چندماهه در شروع بهره‌برداری و در نتیجه افزایش هزینه‌های مالی (سود تسهیلات) شوند.

هزینه‌های عملیاتی سالانه کارخانه

هزینه‌های عملیاتی سالانه کارخانه بسته‌بندی خشکبار شامل تمام مخارجی است که بعد از راه‌اندازی به صورت مداوم و تکراری پرداخت می‌شوند و معمولاً ۶۰ تا ۸۰ درصد هزینه‌های جاری کسب‌وکار را تشکیل می‌دهند، به همین دلیل مدیریت هوشمندانه‌ی آن‌ها مهم‌ترین عامل افزایش حاشیه سود است. این هزینه‌ها عمدتاً از حقوق و مزایای قانونی پرسنل (اپراتورها، تکنسین‌ها، کنترل کیفیت، انبار، حراست و اداری) همراه با بیمه تأمین اجتماعی، عیدی و سنوات، مصرف انرژی (برق سه‌فاز، گاز، آب صنعتی و سوخت ژنراتور)، مواد بسته‌بندی و مصرفی (فیلم‌های چندلایه، پاکت، جعبه، شیرینگ، گاز نیتروژن، جوهر و چسب)، تعمیرات و نگهداری دوره‌ای تجهیزات و قطعات یدکی، حمل‌ونقل و لجستیک (کامیون، سوخت، انبار موقت و بیمه بار) و در نهایت هزینه‌های بازاریابی، تبلیغات، کمیسیون فروش، نمایشگاه‌ها، حسابداری، مالیات بر ارزش افزوده و کارمزدهای بانکی تشکیل می‌شود. با قراردادهای بلندمدت خرید مواد، نصب سیستم‌های مدیریت انرژی، افزایش سطح اتوماسیون برای کاهش نیروی انسانی و برنامه‌ریزی دقیق تولید برای کم کردن ضایعات بسته‌بندی، معمولاً می‌توان ۱۵ تا ۳۰ درصد از این هزینه‌ها را کاهش داد و سودآوری پروژه را به شکل چشمگیری بهبود بخشید.

نیروی انسانی

نیروی انسانی یکی از مهم‌ترین و پایدارترین سرفصل‌های هزینه عملیاتی در کارخانه بسته‌بندی خشکبار است و معمولاً ۱۵ تا ۲۵ درصد کل هزینه‌های جاری را به خود اختصاص می‌دهد. این بخش شامل حقوق و مزایای قانونی تمام پرسنل می‌شود: اپراتورهای خط تولید که مستقیماً با دستگاه‌ها کار می‌کنند، تکنسین‌های تعمیر و نگهداری که مسئول سرویس و رفع عیب تجهیزات هستند، کارشناسان کنترل کیفیت که استانداردهای بهداشتی و وزنی محصول را بررسی می‌کنند، مسئولین انبار برای مدیریت موجودی مواد اولیه و محصول نهایی، رانندگان برای حمل‌ونقل داخلی و توزیع، نیروهای حراست برای امنیت سایت و پرسنل اداری-مالی برای امور دفتری و حسابداری. علاوه بر حقوق پایه، هزینه‌های جانبی مثل بیمه تأمین اجتماعی، عیدی، سنوات، اضافه‌کاری، لباس کار، آموزش دوره‌ای و گاهی هزینه ایاب‌وذهاب و غذا نیز به این سرفصل اضافه می‌شود. با افزایش سطح اتوماسیون بالاتر می‌توان تعداد نیروی انسانی را کاهش داد و هزینه را کنترل کرد.

انرژی و حامل‌ها

مصرف انرژی و حامل‌ها معمولاً دومین یا سومین سرفصل بزرگ هزینه عملیاتی است و به شدت به ظرفیت تولید، فصل سال و نوع تجهیزات بستگی دارد. برق سه‌فاز صنعتی بخش اعظم این هزینه را تشکیل می‌دهد، به‌خصوص برای راه‌اندازی سردخانه‌های بالای صفر و زیر صفر، دستگاه‌های سورتینگ لیزری، پرکن‌ها و سیستم‌های تهویه که مصرف بالایی دارند؛ گاز طبیعی یا سوخت بویلر برای تأمین گرمایش بویلرها، خشک‌کن‌های میوه و سیستم گرمایش سالن در فصل سرد؛ آب صنعتی همراه با هزینه سیستم تصفیه و دفع پساب بهداشتی؛ و در نهایت سوخت دیزل ژنراتور اضطراری برای مواقع قطعی برق که در بسیاری از شهرک‌های صنعتی اجتناب‌ناپذیر است. نصب کنتورهای جداگانه، سیستم‌های مدیریت انرژی (EMS)، عایق‌کاری مناسب و استفاده از اینورتر روی موتورها می‌تواند ۲۰ تا ۳۵ درصد این هزینه را کاهش دهد.

مواد مصرفی و بسته‌بندی

مواد مصرفی و بسته‌بندی پرنوسان‌ترین و گاهی گران‌ترین سرفصل هزینه عملیاتی است چون مستقیماً به نرخ ارز، قیمت پتروشیمی و حجم تولید وابسته است. این بخش شامل فیلم‌های چندلایه لمینت (متالایز، شفاف، مات) برای بسته‌بندی بالشی و ساشه پودری، پاکت‌های زیپ‌دار و ایستاده، جعبه‌های کارتن مادر و شیرینگ حرارتی برای پالت‌ها، جوهرهای تاریخ‌زن و لیبل‌های چاپی، چسب‌های صنعتی و مهم‌تر از همه گاز نیتروژن یا مخلوط گازها برای بسته‌بندی MAP که باعث افزایش ماندگاری محصول تا چند برابر می‌شود. چون این مواد مصرفی مستقیماً روی کیفیت ظاهری و ماندگاری محصول تأثیر دارند، نمی‌توان از کیفیت آن‌ها کم کرد، اما با خرید عمده و بلندمدت، انتخاب تأمین‌کنندگان داخلی معتبر و بهینه‌سازی ضایعات فیلم (trim loss) معمولاً می‌توان ۱۰ تا ۲۵ درصد هزینه را مدیریت کرد.تعمیر، 

نگهداری و یدکی

حتی بهترین دستگاه‌ها هم نیاز به سرویس دوره‌ای دارند. معمولاً ۳ تا ۷ درصد ارزش تجهیزات را سالانه باید برای تعمیرات و قطعات یدکی کنار گذاشت.

نکات پایانی برای کاهش هزینه‌ها

۱. شروع با ظرفیت کوچک و توسعه تدریجی (به جای کارخانه ۱۰ تنی از ابتدا، با خط ۲ تنی شروع کنید). 
۲. استفاده از تسهیلات بانکی طرح‌های اشتغال‌زایی وزارت صمت و جهاد کشاورزی
۳. خرید یا اجاره سوله آماده به جای ساخت از صفر
۴. انتخاب تجهیزات ایرانی با کیفیت برای بخش‌های غیرحساس و وارداتی فقط برای بخش‌های کلیدی.
۵. برنامه‌ریزی دقیق خرید مواد بسته‌بندی به صورت عمده و بلندمدت برای تثبیت قیمت.

اگر قصد دارید پروژه خود را شروع کنید، پیشنهاد می‌کنم ابتدا یک طرح توجیهی فنی-مالی حرفه‌ای تهیه کنید و حتماً از مشاوره شرکت‌های معتبر ماشین‌سازی استفاده نمایید. برای اطلاعات بیشتر درباره انواع دستگاه بسته بندی آجیل و خشکبار و یا خرید دستگاه بسته بندی با کیفیت و گارانتی معتبر، می‌توانید به سایت‌ کاوش صنعت مراجعه کنید.

سوالات متداول درباره هزینه احداث کارخانه بسته‌بندی خشکبار

حداقل سرمایه برای راه‌اندازی یک کارخانه کوچک (ظرفیت ۱ تا ۳ تن در شیفت) چقدر است؟

به جای عدد دقیق، می‌توان گفت معمولاً بین هزینه زمین+ساختمان+تجهیزات نیمه‌اتوماتیک + سرمایه در گردش، سرمایه‌گذاران باید آماده تأمین مالی چند میلیارد تومانی باشند. بخش عمده این مبلغ صرف تجهیزات می‌شود.

 آیا می‌توان با خرید دستگاه‌های دست‌دوم هزینه‌ها را به شدت کاهش داد؟

بله، اما ریسک بالاست. دستگاه‌های دست‌دوم اروپایی یا ایرانی بازسازی‌شده می‌توانند تا ۵۰٪ هزینه تجهیزات را کم کنند، ولی هزینه تعمیرات آتی و توقف تولید ممکن است این صرفه‌جویی را خنثی کند. پیشنهاد می‌شود حداقل خط توزین و بسته‌بندی را نو تهیه کنید.

کدام سرفصل هزینه بیشترین نوسان را دارد؟

در حال حاضر (سال ۱۴۰۴) قیمت فیلم و مواد بسته‌بندی به دلیل وابستگی به نرخ ارز و پتروشیمی بیشترین نوسان را دارد. بعد نرخ برق صنعتی و دستمزد نیرو.

بازگشت سرمایه در این صنعت چند سال طول می‌کشد؟

در شرایط عادی و با ظرفیت بهره‌برداری ۷۰٨۰ درصد، معمولاً بین ۳ تا ۵ سال. اگر صادراتی کار کنید (به‌خصوص به کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپا) این زمان می‌تواند به کمتر از ۳ سال کاهش پیدا کند.