بی‌برقی در صنعت فولاد؛ راهی برای جبران خسارت‌ها وجود دارد؟

احسان رنجبران_ روز ۲۴ اردیبهشت خبری منتشر شد که وزارت نیرو برای جلوگیری از خاموشی‌های گسترده در کشور، برق صنایع بزرگ را به مدت ۱۵ روز قطع می‌کند و این موضوع از طریق پیامکی از سوی ادارات برق منطقه‌ای به مدیران شرکت‌های فولادی و سیمانی اعلام شده است.

اعلام این خبر واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت و عده‌ای با تردید نسبت به اجرایی بودن آن نگاه می‌کردند، زیرا تا قبل از این در بدبینانه‌ترین حالت هم نمی‌شد چنین قطعی گسترده‌ای را برای ماه دوم سال پیش‌بینی کرد، اما روز ۲۵ اردیبهشت وزیر نیرو به‌صورت ضمنی این خبر را تأیید کرد. در نهایت انتقاد تند وزیر صنعت، معدن و تجارت از این مسئله نیز جای شکی باقی نگذاشت که صنایع استراتژیکی مانند سیمان، فولاد و آلومینیوم ۱۵ روز برق نخواهند داشت.

البته این پایان ماجرای تأیید و تکذیب‌ها نبود و روز ۲۶ اردیبهشت وزیر کشور نیز در اظهار نظر دیگری با اشاره به صحت نداشتن برخی اخبار درباره قطعی ١۵ روزه صنایع کشور به دلیل قطعی برق گفت: «مگر می‌شود صنایع کشور ۱۵ روز تعطیل شوند؟ چنین چیزی وجود ندارد، بلکه برنامه داریم که مدیریت مصرف انرژی در تمامی بخش‌ها صورت گیرد». بااین‌حال خیلی زود مشخص شد که خبر این قطعی‌ها درست است و کارخانه‌های بسیاری به دلیل قطع برق مجبور به توقف خط تولید خود شده‌اند.

قطعی برق و ضررهای جبران‌ناپذیر به اقتصاد ایران

در حال حاضر تعداد زیادی از کارخانه‌های سیمان و فولاد کشور با قطع کامل برق روبرو هستند و برق تعداد دیگری از کارخانه‌ها نیز در ساعاتی از روز قطع می‌شود که عملاً تفاوتی با قطعی کامل ندارد.

طبق نامه‌ای که تشکل‌های بزرگ صنایع معدنی، فولادی و سیمانی کشور به‌صورت مشترک به رییس جمهور نوشته‌اند، سهمیه برق کارخانه‌ها ۹۰ درصد کاهش یافته است. در بخشی از این نامه آمده است: «کاهش مصرف برق صنایع فولادی و معدنی تا سطح ۱۰ درصد دیماند کارخانجات که از تاریخ ۲۴ اردیبهشت‌ماه و بر اساس دستور وزارت کشور اجرایی شده است، عملاً به معنای توقف کامل خطوط تولید و تعطیلی کارخانه‌ها در زنجیره صنایع فولاد، سیمان، معدن و صنایع وابسته است».

قطعی برق در همین مدت باعث افزایش قیمت سیمان شده است و به گفته دبیر انجمن صنعت سیمان، دلالان نیز در این شرایط اقدام به احتکار سیمان کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت سیمان در بازار تا ۲ برابر افزایش یافته است، هرچند که توقف فعالیت کارخانه‌ها تنها دلیل آن نبوده و ابلاغیه جدید بورس کالا در مورد نحوه قیمت‌گذاری سیمان نیز بر این افزایش تأثیر داشته است.

قیمت تولیدات فولادی (میلگرد، بیلت، نبشی، تیرآهن، ورق آهن و…) در ۱ هفته اخیر تغییرات محسوسی نداشته اما در صورت تداوم این وضعیت افزایش قیمت این محصولات دور از ذهن نیست.

کاهش تولید سیمان و فولاد ضررهای سنگینی را برای اقتصاد کشور در پی خواهد داشت و به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در ۴ سال اخیر بیش از ۱۴ میلیارد دلار ارزش تولید از دست رفته در اثر محدودیت‌های برق و گاز به فولاد کشور تحمیل شده است.

ظرفیت اسمی صنعت سیمان کشور نیز نزدیک به ۸۹ میلیون تن است اما در سال گذشته به دلیل ناترازی انرژی، ظرفیت تولید به ۷۱ میلیون تن رسید که حدود ۶۶ میلیون تن آن در داخل کشور مصرف و تنها ۱۴ میلیون تن در بازارهای صادراتی عرضه شده است.

با توجه به شروع زودهنگام و گسترده قطعی برق صنایع، کاهش بیش‌ازپیش تولیدات این مجموعه‌ها در سال جاری قابل تصور است.

طبق گفته‌های اخیر معاون اجرایی و هماهنگی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صنعت فولاد در حال حاضر از هدف‌گذاری ۱۰ میلیون تنی تولید فولاد عقب مانده است. به گفته او محدودیت‌های انرژی در سال گذشته باعث کاهش تولید ۵.۷ درصدی (معادل ۲ میلیون تن) شده و انتظار می‌رود با وجود شرایط فعلی قطعی برق، مجموع تولید فولاد در سال جاری به ۳۰ میلیون تن هم نرسد. این در حالی است که سال گذشته مجموع تولید فولاد برابر ۲/۳۰ میلیون تن بوده است.

تبعات ثانویه قطعی برق صنایع

با قطع شدن ۱۵ روزه برق صنایع در اردیبهشت‌ماه، بیم آن می‌رود که این روند در طول ماه‌های گرم نیز ادامه یافته و حتی افزایش پیدا کند. این مسیر به‌طور حتم باعث افزایش بیش‌ازپیش قیمت تولیدات فولادی و سیمان در کشور می‌شود، دو محصولی که بخش زیادی از آن‌ها در حوزه ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرد و افزایش قیمتشان بی‌شک باعث بالا رفتن قیمت تمام‌شده مسکن می‌شود. فولاد در بخش‌های دیگری مانند صنایع خودروسازی و لوازم‌ خانگی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد و ممکن است تولیدات این صنایع نیز با افزایش قیمت زیادی روبرو شوند.

از سوی دیگر توقف طولانی‌مدت خط تولید در این صنایع باعث می‌شود بیشتر کارگران و کارکنان عملاً کاری برای انجام دادن نداشته باشند و ادامه چنین روندی ممکن است باعث تعدیل بخشی از این نیروها شود. این موضوع در نامه مشترک تشکل‌های بزرگ صنایع معدنی، فولادی و سیمانی کشور به رییس جمهور نیز این‌طور مورد اشاره قرار گرفته است: «مدیران این شرکت‌ها با علم به شرایط فعلی، گرم شدن هوا و ناترازی ها، از یک طرف به‌عنوان عضوی از جامعه نگران خاموشی‌ها و مشکلات ناشی از آن برای شهروندان و از طرف دیگر نگران وضعیت تولید، تعهدات به بازار و مشتریان داخلی و صادراتی و توقف صنایع پایین‌دستی، عدم امکان پرداخت به‌موقع تعهدات به کارکنان، پیمانکاران، بانک‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی و تبعات منفی این تصمیم بر سهامداران و بازار سرمایه می‌باشند».

جبران خسارت قطعی برق

همان‌طور که مشخص است صنایع پایه‌ای مثل فولاد و سیمان شرایط مطلوبی ندارند و درصورتی‌که تصمیم سریع و مؤثری برای حمایت از آن‌ها گرفته نشود شاهد بروز خسارات و عواقب جبران‌ناپذیری خواهیم بود.

یکی از این اقدامات که می‌تواند در کوتاه‌مدت به سرپا ماندن این صنایع کمک کند، جبران کردن بخشی از خسارات ناشی از قطعی برق است.

امیر توکلی رودی عضو کمیسیون صنایع مجلس از تصمیمات مجلس در این خصوص خبر داده و گفته است: تلاش می‌کنیم از طریق رایزنی در کمیسیون صنایع خسارت‌ها را تا حدودی کاهش دهیم، اما با توجه به ناترازی انرژی احتمالاً این وضعیت تا پایان سال امتداد خواهد داشت. البته در حال تهیه طرحی هستیم تا دولت را مکلف کند تا از طریق معافیت‌های مالیاتی و نظایر آن، خسارت ناشی از قطع برق صنایع را جبران کند.