بحران بی‌آبی ایران؛ اسلاوی ژیژک: کمونیسم تنها راه چاره است

در خصوص طرح انتقال پایتخت، اظهارات پزشکیان نسبتاً مبهم بوده است. آیا منظور او انتقال دستگاه اداری دولت است یا جابه‌جایی کل جمعیت؟ اگر گزینه‌ٔ دوم مد نظر باشد، چنین اقدامی سال‌ها به طول خواهد انجامید و بار مالی سنگینی بر دولت تحمیل خواهد کرد، بی‌آنکه ریشه‌ٔ بحران را درمان کند.

جای تعجب نیست که ده‌ها هزار نفر در تهران دچار بهت و وحشت شده‌اند. بزرگراه‌های شمال شهر مملو از خودروهایی است که سعی دارند خود را به منطقه ساحلی دریای خزر برسانند، جایی که شاید هنوز آب کافی وجود داشته باشد. اما اگر این هزاران پناهجو به میلیون‌ها نفر تبدیل شوند چه اتفاقی می‌افتد؟ مقصد نخست آشکارا ترکیه خواهد بود، سپس اروپا؛ اما کشورهای ثروتمند عربی در منطقه خلیج فارس چطور؟ چرا از این همسایگان ایران انتظار نمی‌رود کمک بیشتری کنند؟

اگرچه بحران آب ایران نتیجه‌ٔ آمیزه‌ای از عوامل طبیعی و خطاهای سیاست‌گذاری است، اما ایران تنها کشور گرفتار در چنین وضعیتی نیست. افغانستان هم‌اکنون پروژه‌های گسترده‌ٔ آبیاری برای انتقال آب به کابل را اجرا می‌کند و آن کشور نیز به‌سوی ورشکستگی آبی پیش می‌رود. این نوع پروژه‌ها بدون مناقشه نیستند، زیرا بر منابع آبی کشورهای همسایه اثر می‌گذارند. به همین دلیل مصر که بقای آن به رود نیل وابسته است، به‌شدت با طرح‌های سدسازی اتیوپی مخالفت می‌کند.

اعلام «وضعیت اضطراری» در مقیاس وسیع

نویسنده در پاسخ به این پرسش که «حال چه باید کرد؟» می‌نویسد: اگرچه من پیشنهاد عملی مشخصی ندارم، اما راه‌حل کلی روشن به نظر می‌رسد: جهان به نوعی از «کمونیسم» نیاز خواهد داشت. منظور من چیزی شبیه به «سوسیالیسم واقعاً موجود» در قرن بیستم نیست، بلکه چیزی آشکارتر و ابتدایی‌تر است.

نه دولت‌های اقتدارگرا، نه دموکراسی‌های چندحزبی و نه خودسازمان‌دهی‌های مردمی (Grassroots)، هیچ‌کدام به تنهایی نمی‌توانند به مشکلاتی نظیر آنچه ایران با آن روبروست رسیدگی کنند. هنگامی که تمدن انسانی در برابر تهدید نابودی قرار می‌گیرد، تنها گزینه، اعلام «وضعیت اضطراری» در مقیاس وسیع است؛ چیزی که دلالت بر یک وضعیت دوفاکتوی جنگی دارد، نه جنگ علیه کشوری دیگر، بلکه علیه همان نیروهایی در درون کشور که مسبب بحران‌اند.

وضعیت اضطراری نباید بازارها را ملغی کند و یا به ملی‌سازی کامل منجر شود؛ بلکه باید کنترل عمومی بر آن بخش‌هایی از حوزه‌های زندگی اجتماعی اعمال گردد که مستقیما با بحران در ارتباط هستند. در این مورد خاص، این به معنای کنترل توزیع آب است. «مافیای آب» در ایران باید فوراً برچیده شود.

اسلاوی ژیژک در انتها تاکید می‌کند که برای جلوگیری از پیشرفت بحران، قدرت دولتی که می‌تواند سریع‌ترین اقدام کند باید با اقدامات همبستگی سازمان‌یافته محلی و همچنین اشکال بسیار قوی‌تری از همکاری بین‌المللی همراه شود.

او سپس مقاله خود را اینگونه به پایان می‌برد: آیا این دیدگاه آرمان‌‌گرایانه است؟ به هیچ وجه. توهم یا آرمان‌‌گرایی واقعی شاید این باور باشد که ما می‌توانیم بدون چنین اقداماتی به بقا ادامه دهیم.